توهین و فحاشی

تعریف توهین و فحاشی

توهین به شیوه­های مختلف صورت می­پذیرد. توهین می­تواند به صورت لفظی یا  انجام یک عمل و یا از طریق یک نوشته باشد و نکته دیگر این است که توهین حتی می­تواند با  اشارات هم باشد اعم از دست و چشم و نظایر آن باشد، مثل آب دهان به روی دیگری انداختن، هل دادن تحقیر آمیز دیگری و یا برداشتن خشونت آمیز کلاه، روسری از روی سر شخصی محترم، که تمام این نمونه­های اشارات بستگی به اوضاع و احوال زمان ارتکاب دارد. نکته­ای در توهین وجود دارد که حائز اهمیت است و آن هم  دیدگاه عرفی است. شخصی که مورد توهین قرار می­گیرد هم در قضاوت عرف و هم در مورد توهینی که به ایشان شده است در وقوع جرم توهین بسیار تاثیر گذار است به طور مثال در مورد عبارت بی­سواد، استفاده آن نسبت به یک استاد دانشگاه بگوییم که بی سواد هستی از نظرعرفی نسبت به این شخص توهین می­باشد ولی اگر به یک کارگر ساختمانی بگوییم بی سواد از لحاظ عرفی توهین محسوب نمی­شود.

ارکان جرم توهین

جرم توهین نیز همانند سایر جرایم دارای ارکان تشکیل دهنده می­باشد که به شرح ذیل مورد بررسی قرار می­گیرد.

• عنصر قانونی: در ماده 608 قانون مجازات اسلامی اشاره شده است که توهینبه افراد از قبیل استعمال الفاظ رکیک و فحاشی چنانچه موجب حد قذف نباشد تا۷۴ ضربه شلاق و یا ۵۰ هزار تا یک میلیون ریال جزای نقدی خواهد بود.
• عنصر مادی: این جرم با رفتار عملی و گفتاری در شرایط و اوضاع و احوالی که مرتبط با رفتار و گفتار است حاصل می­شود و اینکه آن رفتار و گفتار باید موهن باشد و شخص معینی مورد خطاب باشد و به صرف خشونت در رفتار و کلام نمی­توان گفت که جرم توهین محقق شده است.

نکته­­ای که حائز اهمیت است این مورد می­­باشد که ممکن است ترک عملی از نظر عرف و انتظار مردم رفتاری خلاف موازین ادب و اخلاق تلقی ‌شود ولیکن برای کیفری محسوب شدن توهین، باید فعل توهین از مرتکب سرزند.

• عنصر روانی:جرم توهین از جرایم عمدی می­باشد و ارتکاب غیرعمدی آن در حقوق جزا شناخته شده نیست و به طور کلی عمل مرتکب « عمد در ارتکاب رفتار موهن نسبت به دیگری» را داشته باشد.

عمد در عمل مرتکب به دو مورد اشاره دارد:

الف- مرتکب در ارتکاب عمل خود عامد باشد و بدون اراده مرتکب صورت نگیرد.

ب-  مرتکب از موهن بودن رفتار خود اطلاع داشته باشد، برای مثال برخی تفاوت‌های فرهنگی یا زبانی باعث عدم‌اطلاع وی نباشد.

توهین مشدده

توهین در برخی موارد مشدده خواهد بود در این قسمت به این موارد می­پردازیم:

1. توهین مشدده بر مبنای شخصیت مخاطب: در این مورد شخصیت مخاطب به نوعی است که اعمال و رفتار و گفتار نسبت به او توهین مشدد به حساب می­اید و این موضوع در مواد مختلف در قانون مجازات اسلامی به صراحت ذکر شده است. از آن­جمله در مورد مقام معظم رهبری و امام خمینی در ماده 514 و در مورد کارکنان دولتی در ماده 609 و در مورد نقانات سیاسی خارجی در ماده 517 توهین و شرایط و مجازات آن­ها ذکر شده است.
2. توهین مشدده بر مبنای جنسیت: در قانون، زن بودن یا صغیر بودن قربانی جرم از موجبات تشدید مجازات است. ماده 619 قانون مجازات اسلامی در بخش تعزیرات اشاره می­کند: «هر کس در اماکن عمومی یا معابر، متعرض یا مزاحم اطفال یا زنان بشود یا با الفاظ و حرکات مخالف شئون و حیثیت به آنان توهین نماید به حبس از 2 تا 6ماه و تا 74 ضربه شلاق محکوم خواهد شد». در این ماده منظور از «تعرض» دست‌درازی و ایجاد مزاحمت جسمانی است و منظور از «اطفال» هم کودکانی هستند به براساس ماده 1210 قانون مدنی به سن بلوغ شرعی نرسیده‌اند.
3. توهین مشدد به اعتبار نحوه ارتکاب

گاهی ممکن است شخص توهین‌کننده در قالب یک قطعه منظوم یا منثور شخصی را مورد اهانت قرار دهد. این عمل که در اصطلاح به آن هجو می­گویند از موارد تشدید مجازات مطابق ماده 700 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات است.

ماده 700 قانون تعزیرات؛ « هر کس با نظم یا نثر به‌صورت کتبی یا شفاهی کسی را هجو کند و یا هجویه منتشر نماید به حبس از 1 تا 6 ماه محکوم می‌شود».

4. توهین مشدد به اعتبار وسیله ارتکاب

استفاده از برخی از وسابل در جرایم موجب می­شود که آن جرم به حالت مشدده تغییر نماید و برای آن هم مجازات اشد در نظر گرفته شود.

به طور نمونه استفاده از مطبوعات در جرم توهین از موجبات تشدید در مجازات است. در قانون مطبوعات اعمالی چون اهانت به دین اسلام و مقدسات آن و اهانت به رهبری و مراجع مسلم تقلید، افترا به مقامات و مردم و توهین به اشخاص حقیقی و حقوقی و توهین به شخص متوفی که عرفاً توهین به بازماندگان وی به حساب‌ آید، انتشار مطالب مشتمل بر تهمت، افترا، فحش و الفاظ رکیک یا نسبت‌های توهین‌آمیز و نظایر آن نسبت به اشخاص ممنوع دانسته شده است و این نشان می­دهد که قانون­گذار توجه خاصی به استفاده از مطبوعات به عنوان وسیله ارتکاب جرم داشته است.

5. توهین مشدد به اعتبار ماهیت انتساب

گاهی ممکن است گفتار و رفتار توهین آمیز کسی نسبت به دیگری به‌گونه‌ای باشد که به جای آنکه صرفاً موجب تخفیف شخصیت و تحقیر او شود ارتکاب عمل مجرمانه‌ای را به‌طور صریح به وی نسبت دهد که این نوع گفتار و رفتار موجب تشدید مجازات مرتکب در مقایسه با توهین ساده خواهد شد.

در پایان ذکر این نکته لازم است که بدانیم جرم توهین از جمله جرایم مقید نبوده است و به صرف انجام عمل از ناحیه مرتکب جرم حادث می­شود و تاثیری در اینکه عمل بر روی شخص مخاطب اثرگذار باشد یا نباشد ندارد و به طور کلی اگر مخاطب روحیه بالایی هم داشته باشد حتی اگر عملاً از توهین ناراحت نشود باز هم جرم توهین، به صرف موهن بودن رفتار مرتکب از نظر عرف، محقق شده است.