اهمیت مسئله نگاهداری و تربیت اطفال بر هیچ کس پوشیده نیست و این امر مورد عنایت خاص همه قانونگذاران و مصلحان اجتماعی است زیرا خوشبختی و پیشرفت جامعه در گرو نگهداری و آموزش و پرورش صحیح کودکان است و این مسئله ارتباط مستقیم با طلاق و حضانت فرزندان دارد.
اگر زوجی طلاق بگیرد و فرزندان زیر ۱۸ سال داشته باشد حضانت فرزندان مسئله‌ای بحث برانگیز خواهد بود. اگر با چنین مشکلی مواجه شده‌اید نگران نباشید؛ شما تنها نیستید و افراد حرفه‌ای هستند که می‌توانند به شما در هدایت روند عاطفی و حل این مشکل کمک کنند.
طلاق و حضانت فرزندان
حضانت در لغت به معنی نگاهداری است و در اصطلاح فقهی و حقوقی حضانت عبارت است از ولایت و سلطنت بر تربیت و نگهداری کودک. ممکن است به نظر برسد که حضانت بیشتر مربوط به موارد جسمی و مراقبت جسمی از کودک است اما ماده ۱۱۷۳ قانون مدنی به جنبه معنوی و اخلاقی حضانت هم اشاره کرده است و مقرر داشته که هرگاه در اثر مواظبت نادرست و یا مشکل اخلاقی پدر و مادر تربیت اخلاقی فرزند در معرض خطر قرار بگیرد دادگاه می‌تواند هر تصمیمی را که به صلاح کودک است اتخاذ کند.
حضانت فرزندان در طلاق به عهده چه کسی است؟
حضانت حق و تکلیف قانونی و عرفی پدر و مادر است که مسئولیت کودک را بعهده دارند و این تکلیف تا زمانی که کودک به سن بلوغ نرسیده بر گردن پدر و مادر می‌خواهد ماند. قانون مدنی کشور در ماده ۱۱۰۷ می‌گوید: هیچ یک از ابوین حق ندارند در مدتی که حضانت طفل برعهده آنهاست از نگهداری او امتناع کنند. در صورت امتناع یکی از ابوین، حاکم باید به تقاضای دیگری یا به تقاضای قیم یا یکی از اقربا یا تقاضای مدعی العموم نگهداری طفل را به هر یک از ابوین که حضانت به عهده او است الزام کند و در صورتی که الزام ممکن و یا موثر نباشد، حضانت را به خرج پدر و هرگاه به پدر فوت شده باشد به خرج مادر تأمین کند
طلاق و حضانت فرزندان : سلب حضانت
در قانون مدنی با توجه به تشخیص دادگاه و مطلحت کودکان سلب حضانت از هر کسی که حضانت را به عهده دارد وجود دارد. ماده ۱۱۷۳ در این باره مقرر میدارد. هر گاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست، صحت جسمانی و یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد، محکمه می‌تواند به تقاضای اقربای طفل یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای رئیس حوزه قضاییه تصمیمی را که برای حضانت طفل مقتضی بداند، اتخاذ کند.
موارد زیر از مصداق‌های عدم مواظبت و انحطاط رفتاری و اخلاقی والدین است:
اعتیاد زیان‌آور به مواد مخدر، الکل، قمار
اشتهار به فساد اخلاق – فحشا
مبتلا بودن به بیماری روانی با تشخیص پزشکی قانونی
سوءاستفاده از فرزند یا اجبار او به ورود در مشاغل غیر اخلاقی مانند فساد و فحشا، تکدی‌گری و قاچاق
تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف
لذا در بحث طلاق و حضانت فرزندان دادگاه می‌تواند با توجه به مواردی که در ماده قانونی به آن اشاره شد حق حضانت از پدر یا مادر گرفته و به دیگری یا به شخص ثالث واگذار نمایند.
انواع توافق نامه طلاق و حضانت فرزندان
در بحث طلاقو حضانت فرزندان می‌تواند به مکانی که فرزند پس از طلاق در آن زندگی می‌کند ( اصطلاحا حضانت بدنی) یا شخصی که حق قانونی تصمیم‌گیری درباره تربیت فرزند را دارد (اصطلاحا حضانت قانونی) اشاره کند. در هر دو سناریو والدین ممکن است مشترکا مسئولیت را بین خود تقسیم کنند یا دادگاه‌ها فقط یک والد را ملزم به این امر کنند. در زیر برخی اصطلاحات اصلی، که برای درک بهتر قوانین حضانت کودکان مهم هستند، آورده شده است.
حضانت جسمی
حضانت جسمی حق این است که فرزندانتان پس از طلاق با شما زندگی کنند. این حق ممکن است توسط هر دو والدین در یک توافق‌نامه حضانت بدنی مشترک تقسیم شود یا فقط به یکی از والدین در قرارداد حضانت بدنی اختصاص داده شود.
حضانت جسمی مشترک
دادگاه‌ها به طور کلی ترجیح می‌دهند حضانت جسمی مشترک را صادر کنند تا تضمین کنند که فرزندان با هر دو والدین ارتباط برقرار می‌کنند. حضانت جسمی مشترک، والدین را ملزم می‌کند که با فرزندانشان وقت بگذارند. نیازی به تقسیم ۵۰-۵۰ نیست اما اگر والدین نتوانند به توافق برسند دادگاه می‌تواند برنامه‌ای وضع کنند.
حضانت جسمی مشترک والدین را قادر می‌سازد تا جزئی جدایی‌ناپذیر از زندگی فرزندانشان باشند. تحقیقات تضمین می‌کند که در طلاق‌های کم تعارض، کودکان در شرایط حضانت مشترک بهتر از حضانت تنها زندگی می‌کنند اما برای طلاق‌های درگیری بالا ، حضانت بدنی مشترک ممکن است کودکان را در میان یک درگیری عاطفی والدین به دام بیندازد. در اینجا چند سوال در مورد حضانت جسمی مشترک می‌توان پرسید:
چگونه زمان بین فرد و همسر سابق او تقسیم می‌شود؟
فرد و همسر سابقش تا چه زمانی جدا از هم زندگی خواهند کرد؟
اگر یکی از والدین قصد نقل مکان به شهر دیگری داشته باشد تکلیف چیست؟
حضانت بدنی
در شرایط حضانت حضوری فرزندان برای همیشه نزد فردی که حضانت را بعهده دارد. از مزایای این چیدمان این است که کودکان به طور دائم در یک مکان واحد زندگی می‌کنند. از نظر منطقی این مسئله می‌تواند برای فرزندان و والدین استرس کمتری داشته باشد خصوصاً در مورد مدارس، همسایگان و دوستی‌ها.
حضانت در صورت فوت والدین
اگر پدر یا مادری که حضانت را به عهده دارد فوت کند، حضانت از وی ساقط می‌شود و نگهداری طفل به فرد دیگری که در قید حیات است واگذار می‌شود ماده ۱۱۷۱ قانون مدنی در این باره اشعار میدارد.
«ماده ۱۱۷۱ قانون مدنی در صورت فوت یکی از ابوین حضانت طفل با آنکه زنده است خواهد بود هر چند متوفی پدر طفل بوده و برای او قیم معین کرده باشد.»
چون بالاترین در صورت جنون والدین حضانت ساقط می‌شود و نگهداری کودک فردا سالم خواهد بود قانون در ماده ۱۱۷۰ در این خصوص می‌گوید: « اگر مادر در مدتی که حضانت طفل با او است مبتلا به جنون شود یا با دیگری شوهر کند حق حضانت با پدر خواهد بود.»
شرایط حضانت در قانون
در قانون امروز برای کسی که می‌خواهد حضانت فرد دیگری را به عهده بگیرد شرایطی در نظر گرفته شده است.
بلوغ
بدیهی است که کسی که خودش نیاز به نگهداری دارد نمی‌تواند حضانت کس دیگری را به عهده بگیرد.
عقل
کسی که نگهداری کودک به او سپرده می‌شود باید عاقل باشد قانونگذار فقط در مورد مادر این شرط را ذکر کرده ولی بدیهی است که هیچگاه نمی‌توان حضانت را به دیوانه واگذار کرد و از این لحاظ فرقی بین مادر و پدر نیست.
شایستگی اخلاقی
درباره این شرط نیز قانونگذار به صراحت سخن نگفته ولی می‌توان لزوم آن را از ماده ۱۱۷۳ که در بخش قبلی در مورد آن صحبت شد استنباط کرد.
اسلام
در موضوع طلاق و حضانت فرزندان در قانون اسلامی کافران نمی‌تواند حضانت کودک مسلمان را به عهده داشته باشد چون از نظر ایمان و حمایت اخلاقی برای او زیان آور و خطرناک است.
حق ملاقات در طلاق و حضانت فرزندان
کتاب ماده ۱۱۷۴ قانون مدنی در صورتی که به علت طلاق یا به هر علت دیگر ابوین طفل در یک منزل سکونت نداشته باشند هر یک از ابوین که طفل تحت حضانت او نیست حق ملاقات کودک خود را دارد تعیین زمان و مکان ملاقات و سایر موارد در صورت اختلاف بین ابوین با محکمه است.
بنابراین ملاقات با فرزند حق طبیعی پدر و مادر است و هر کس که مانع از احقاق این حق شود باعث وارد شدن ضربه روحی و جسمی به والدین و کودک خواهد شد و به همین دلیل قانونگذار برای این امر ضمانت اجرا در نظر گرفته است.
برای دریافت مشاوره حقوقی سریع و کارساز درباره طلاق و حضانت فرزندان خط اختصاصی ثمین عدالت با شماره ۰۲۱۲۶۷۱۱۲۸۹در اختیار شما است. برای تماس از تمام شهرهای ایران نیاز به شماره‌گیری کد نیست.
