مالیات بر ارث به عنوان یک حق شناخته می شود. مالیات بر ارث یک حق قانونی است که دولت در ماترک فرد متوفی دارد و در قانون وراث ملزم به پرداخت آن می باشند. مالیات بر ارث برای افرادی که با قوانین آن آشنایی ندارند محل پرسش های بسیاری است. پس از درگذشت متوفی وارثان او باید میزان دارایی او را گزارش دهند تا مالیات بر ارث تعیین شود. اما چگونگی تعیین مالیات بر ارث بر روی زمین، ملک تجاری و دیگر دارایی ها می تواند برای افراد محل پرسش باشد. به‌عنوان مثال، مالیات ملک مسکونی و تجاری چگونه محاسبه می شود؟ در بخش دوم همه چیز درباره مالیات بر ارث نگاهی خواهیم داشت به برخی از قوانین در این باره و توضیحاتی را برای درک بهتر این قانون با یکدیگر مرور خواهیم کرد.
وراث از دیدگاه قانون مالیات‌های مستقیم به سه طبقه تقسیم شده اند. وراث طبقه اول شامل پدر، مادر، زن، شوهر و اولاد هستند.
طبقه دوم را اجداد، برادر، خواهر و اولاد آنها تشکیل می دهند و طبقه سوم وراث نیز شامل عمو، عمه، دایی، خاله و اولاد آنها می شود. نرخ مالیات بر ارث براساس اینکه ترکه متوفی به چه میزان باشد متفاوت است. همچنین باید یادآور شد که نرخ مالیات بر ارث، تابعی از این امر است که وارث با متوفی چه نسبتی دارند. هرچه نسبت وارث با متوفی نزدیک‌تر باشد، مالیات بر ارث کمتر است و هرچقدر که نسبت وارث با متوفی دورتر باشد، نرخ مالیات بر ارث بیشتر خواهد بود.
به طور دقیق نرخ‌های اعلامی سازمان امور مالیاتی برای وراث طبقه یک است و به ترتیب برای وراث طبقه دوم دو برابر و برای وراث طبقه سوم به چهار برابر می‌رسد. همچنین باید در نظر داشت که اگر در هر طبقه حتی یک نفر ورثه در حال حیات باشد، طبقات دیگر از جهت ارث بردن باطل می شوند و هیچ ارثی به آنها تعلق نخواهد گرفت.
بخشی از اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم در زمینه مالیات بر ارث است که از وراث متوفی نسبت به سهم‌الارث آنان و با توجه به نرخی که برای هر طبقه از وراث معین شده‌است وصول می‌شود. بر اساس قانون ارث، اموال مشمول مالیات بر ارث که درنتیجه فوت شخص اعم از فوت واقعی یا فرضی انتقال می‌یابد. در ادامه به چند نمونه از موارد حقوقی مالیات بر ارث اشاره خواهیم داشت.
سپرده‌های بانکی، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار
نسبت به سپرده‌های بانکی، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار به‌استثناء موارد مندرج در بند (۲) این ماده و سودهای متعلق به آنها و همچنین سود سهام و سهم‌الشرکه تا تاریخ ثبت انتقال به نام وراث و یا پرداخت و تحویل به آنها نرخ سه درصد در نظر گرفته شده است.
سهام و سهم‌الشرکه
نسبت به سهام و سهم‌الشرکه و حق تقدم آنها یک و نیم (۱٫۵) برابر نرخ‌های مذکور در تبصره (۱) ماده (۱۴۳) و ماده (۱۴۳ مکرر) قانون مذکور طبق مقررات مزبور در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث در نظر گرفته شده است.
حق الامتیاز و سایر اموال
نسبت به حق الامتیاز و سایر اموال و حقوق مالی که در بندهای مذکور به آنها تصریح نشده‌است، به نرخ ده درصد (۱۰%) ارزش روز در تاریخ تحویل یا ثبت انتقال به نام وراث در نظر گرفته شده است.
وسایل نقلیه موتوری، زمینی، دریایی و هوایی
نسبت به انواع وسایل نقلیه موتوری، زمینی، دریایی و هوایی به نرخ دو درصد (۲%) بهای اعلامی توسط سازمان امور مالیاتی کشور در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث در نظر گرفته شده است.
املاک و حق واگذاری محل
نسبت به املاک و حق واگذاری محل (۱٫۵) برابر نرخ‌های مذکور در ماده (۵۹) قانون مالیات‌ها به مأخذ ارزش معاملاتی املاک و یا به مأخذ ارزش روز حق واگذاری حسب مورد، در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث در نظر گرفته شده باشد.
اموال و دارایی‌های متعلق به متوفای ایرانی در خارج از کشور
نسبت به اموال و دارایی‌های متعلق به متوفای ایرانی که در خارج از کشور واقع شده است پس از کسر مالیات بر ارثی که از آن بابت به دولت محل وقوع اموال و دارایی‌ها پرداخت شده‌است به نرخ ده درصد (۱۰%) ارزش ماترک که مأخذ محاسبه مالیات بر ارث در کشور محل وقوع مال قرارگرفته‌است. در صورت عدم شمول مالیات بر ارث در کشور مذکور به مأخذ ارزش روز انتقال یا تحویل به نام وراث در نظر گرفته شده است.
موانعی که باعث می شود وارثان ارث نبرند
در حقوق کشور ما چند عامل وجود دارد که مانع ارث بردن وارثان از یکدیگر می شود که در ادامه به آن اشاره می کنیم.
کفر وارث
کفر وارث به این معنی است که وارث شخص مسلمان نباید کافر باشد. کفر وارث سبب می شود که او نتواند ارث ببرد.
قتل عمدی مورث توسط وارث
قتل عمدی مورث توسط وارث مورد دیگری است که باعث می شود افراد از ارث محرم شوند. بنابراین، در صورتی که زن یا شوهر، دیگری را عمداً به قتل رسانده باشد، قاتل ممنوع از ارث مقتول می گردد.
کاهش سهم ارث وارث دیگر
همان‌طور که طبقات بالاتر مانع ارث بردن طبقات پایین‌تر می شوند و حق تقدم با خویشان نزدیک‌تر است، در درون خود طبقات نیز گاهی وارثی موجب کاهش سهم ارث وارث دیگر می شود. مانند وجود فرزند برای متوفی که در سهم الارث همسر موثر می باشد. بدین‌ترتیب در صورتی که زن فرزندی نداشته باشد، سهم الارث شوهر وی یک دوم یا نصف اموال زن است و در صورتی که زن صاحب فرزند باشد، سهم‌الارث مرد یک چهارم از اموال زن می باشد. در مورد سهم الارث زن نیز، در صورتی که مرد فرزندی نداشته باشد، یک چهارم از اموال مرد و در صورت فرزند‌دار بودن مرد، یک هشتم از اموال وی است.
مردی که دارای چندین همسر باشد
در این موارد سهم ارث یک چهارم و یا یک هشتم به طور مساوی میان زنان تقسیم می شود. برای مثال تصور کنید که یک آقا در هنگام مرگ دو همسر دائمی و دو فرزند دارد. در صورتی که مجموع اموال وی سی و دو میلیون باشد، یک هشتم این اموال که عبارت از چهار میلیون می باشد، میان همسران وی به طور مساوی تقسیم می شود.
مرد از کلیه اموال همسر خود ارث می برد
تفاوت مهمی که در مورد اموال مورد ارث توسط زن یا شوهر وجود دارد این است که با توجه به ماده ی ۹۴۶ قانون مدنی، مرد از کلیه ی اموال همسر خود ارث می برد. اما زن در صورتی که مرد دارای فرزند باشد، یک هشتم از عین اموال منقول و یک هشتم از قیمت اموال غیرمنقول اعم از عرصه و اعیان را ارث می برد. همین شرایط در موردی که مرد فرزندی ندارد نیز جاری است با این تفاوت که در این موارد سهم زن همان طور که گفتیم، یک چهارم است. قابل ذکر است که اموال منقول به کلیه ی اموالی گفته می شود که بدون آسیب به زمین قابل جابه جایی باشند مانند اتومبیل و اموال غیر منقول اموالی هستند که قابل جابه جایی نمی باشند و یا انتقال آن ها موجب آسیب می شود مانند خانه که امکان جابه جایی آن وجود ندارد.
نحوه ی تقسیم ارث در این شرایط با توجه به این که وارث، زن یا شوهر باشد، متفاوت است. بدین معنا که شوهر از تمام اموال همسر خود ارث می برد اما زن تنها وارث یک چهارم از اموال شوهر خود می گردد. ما‌بقی این اموال به عنوان مال بدون وارث طبق ماده ی ۸۶۶ قانون مدنی متعلق به حکومت می باشد.
