در جدیدترین قوانین حضانت فرزند در کشورمان چه اصلاحاتی ایجاد شده است؟
همانطور که همه ما می دانیم، کودکان آسیب پذیرترین قشر جامعه هستند. به همین دلیل نیز برای تربیت صحیح و تعالی فرزندان در یک خانواده، والدین موظف به ایجاد شرایطی پایدار و مملو از آرامش هستند. در این صورت این کودکان که در واقع آینده‌ی یک جامعه را تشکیل می دهند، می توانند به افرادی با صلاحیت و موفق در جامعه آینده تبدیل شوند. اما متأسفانه شرایط لازم برای تربیت و نگهداری از فرزندان در خانواده همیشه بر وفق مراد نیست و در مسیر یک زندگی ممکن است مشکلاتی برای والدین به وجود آید که منجر به جدایی آنها شود. در چنین شرایطی بیشترین ضربه به کودکان این خانواده وارد خواهد شد.
در سال های اخیر، پس از طلاق والدین، موضوع نگهداری و حضانت فرزندان همواره بحث برانگیز بوده و قوانین موجود در این باره نیز در بسیاری موارد مبهم بودند. اما به دلیل اهمیت بسیار بالای روحیات کودکان در کانون خانواده، در سال ۹۲ بازبینی های جدیدی در قوانین حضانت فرزندان انجام شد که به موجب آن تصمیم گیری برای والدین و خود فرزند در این باره سهولت یافته است. در ادامه این مطلب با ما همراه باشید تا اصلاحات ایجاد شده در قانون حضانت فرزند در کشورمان را مورد بررسی قرار دهیم.
حکم دادگاه برای حضانت فرزند در شرایط مختلف
همانند قوانین قبلی، تصمیم گیری دادگاه برای حضانت فرزندان تنها تا رسیدن به سن بلوغ آنها انجام می شود. بدین معنی که دختران از ۹ سالگی و پسران از ۱۵ سالگی به بعد مختار به انتخاب بدون دخالت دادگاه خواهند بود که با پدر یا مادر خود زندگی کنند. اما قبل از رسیدن به بلوغ دادگاه جمهوری اسلامی بر طبق قوانین جدید، موظف است تا حد امکان مصلحت این کودکان را برای تعیین حضانت در نظر گیرد.
حضانت فرزندان تا ۷ سالگی بر عهده مادران است اما در این قانون نیز شرایطی نهفته است. اگر مادر در این مدت دوباره ازدواج کند، حضانت فرزندان از او سلب خواهد شد اما در صورت فوت پدر، مادر در صورت ازدواج مجدد نیز حق حضانت فرزندان را خواهد داشت. تا قبل از ۷ سالگی فرزندان اگر پدر از دادن فرزندان به مادر امتناع کند، مادر می تواند برای گرفتن فرزندان خود به دادگاه اعلام دعوا کند.
بر طبق قانون جدید تصویب شده در زمینه حضانت فرزندان، اگر حکم دادگاه با تمایلات فرزند مطابقت نداشته باشد (به عنوان مثال حکم دادگاه مشخص کرده است که حضانت فرزند باید بر عهده پدر باشد، اما فرزند به زندگی با پدر تمایلی نداشته باشد) حکم دادگاه قابل اجرا نخواهد بود زیرا همانطور که گفتیم بر طبق قوانین جدید، مصلحت کودکان در کلیه تصمیمات دادگاه باید رعایت شود.
پس از طلاق والدین، اگر فرزندان بالای ۷ سال سن داشته باشند یا مهلت حضانت مادر پس از ۷ سالگی فرزندان به پایان رسیده باشد، طبق قوانین گذشته حضانت فرزندان به پدر منتقل خواهد شد. اما در قانون جدید دادگاه بر اساس معیارهای مختلف صلاحیت و سلامت اخلاقی والدین برای حضانت فرزندان را بررسی خواهد کرد. در این صورت اگر یکی از والدین حتی یکی از شرایط لازم برای نگهداری از فرزند ( مانند توانایی جسمی) را نداشته باشد، حضانت بر عهده دیگری خواهد بود. اما در این شرایط والدی که حق حضانت فرزند را ندارد، حق ملاقات با فرزند خود را حتی در صورت داشتن فساد اخلاقی، خواهد داشت.
سفر کردن فرزندان پس از طلاق
پس از طلاق والدین ممکن است با به وجود آمدن اختلاف بین طرفین، یکی از والدین تصمیم به خارج کردن کودک از دسترس والد دیگر بگیرد و کودک را به شهر و یا کشور دیگری بفرستد. در این باره قانون می گوید: کودک را نمی توان بدون اجازه قیم، مادر، سرپرست و یا کسی که حضانت بر عهده او است از محل اقامت قبل از طلاق خارج کرد. مگر اینکه در مواقعی دادگاه درخواست سفر کودک به خارج از محل اقامت قبل از طلاق به شهر یا کشور دیگر را مصلحت کودک بداند و اجازه این درخواست را صادر کند.
با وجود این قانون کودک در چنین شرایط بحرانی آرامش نسبی بیشتری خواهد داشت و هرکدام از والدین نمی توانند بدون در نظر گرفتن دیگری اقدام به دور کردن کودک از محل سکونت سابق آن کنند.
خرجی( نفقه) کودک پس از طلاق
نفقه یا هزینه های جاری زندگی کودک پس از طلاق توسط دادگاه و بر اساس معیارهایی مانند موقعیت های اجتماعی و محل اقامت کودک، سن کودک، نیازهای روزمره و واجب و… تعیین می گردد. بر طبق قوانین نوشته شده در این زمینه، در اکثر موارد نفقه بر عهده پدر فرزند است. اما در شرایط خاص این نفقه به مادر نیز واجب خواهد شد. اما باید دقت کنید که لزوماً داشتن حضانت فرزند، نفقه را بر والدی که حضانت فرزند را بر عهده دارد واجب نمی کند. به این معنی که حتی اگر حضانت بر عهده مادر یا نزدیکان مورد صلاحیت کودک باشد، پدر هنوز هم موظف به پرداخت نفقه فرزند خود خواهد بود.
اگر در هنگام طلاق، مادر به صورت توافقی هزینه های کودک خود را بر عهده بگیرد، پرداخت نفقه از پدر سلب خواهد شد. اما در این شرایط نیز هر گاه که مادر از عهده تأمین هزینه های کودک ناتوان بود و یا به هر دلیلی مایل به پرداخت نفقه فرزند نبود، می تواند از پدر فرزند درخواست نفقه کند و اگر پدر این درخواست را اجرا نکند، مادر قادر به شکایت علیه او خواهد بود.
در شرایطی در هنگام طلاق، اگر مادر در سند رسمی طلاق خواستار حضانت مشترک با هزینه شخصی خود شده باشد، نمی تواند با دادخواستی دیگر پرداخت هزینه زندگی کودک را از خود سلب کند.
حضانت موقت در شرایط بحرانی
در برخی شرایط خاص، پس از مدتی از تعیین والد واجدالشرایط برای نگهداری و حضانت فرزندان ممکن است مشکلی به وجود آید که شرایط را برای ماندن کودک در نزد والد دارای حضانت دشوار و یا با مشکلات جبران‌ناپذیری همراه کند. در چنین شرایطی با مراجعه والد دیگر به دادگاه و تشخیص این شرایط بحرانی توسط دادگاه، در راستای مصلحت کودک دادگاه دستوری موقت را جهت انتقال حضانت به والد دیگر صادر می کند. به صورت عام دستورات موقت تنها پس از تأیید و موافقت رئیس حوزه قضایی صادر می شود. اما در این مورد خاص شخص قانونگذار قادر است این دستور موقت را بدون دریافت موافقت رئیس حوزه قضایی صادر کند. این موضوع نیز تنها به دلیل رعایت مصلحت و آرامش کودک در قانون جدید برای حضانت فرزندان تصویب شده است.
ملاقات کودک با والدین خود پس از طلاق
در قوانینی که سابقاً در زمینه حضانت فرزندان نوشته شده، آمده است که هرکدام از والدین که حضانت فرزند یا فرزندان را به عهده ندارد، حتی در صورت داشتن فساد اخلاقی و یا دیگر شرایطی که حضانت را از او سلب می کند، حق ملاقات با فرزند خود را دارد.
با توجه به این قانون هرکدام از والدین می توانند در فواصل زمانی معینی که یا به صورت توافقی میان والدین انجام شده و یا توسط دادگاه تعیین گشته است، می توانند به دیدن فرزند یا فرزندان خود بروند. در صورتی که والد بدون حضانت دارای یکی از مشکلات مربوط به عدم حضانت باشد، این ملاقات در حضور افراد قابل اعتماد و با صلاحیت انجام خواهد شد.
بر اساس قانون حضانت فرزند والدی که حضانت کودک خود را به عهده دارد نمی تواند در هنگام ملاقات او با والد دیگر، او را از محل ملاقات خارج کند و یا مانع این ملاقات شود. حال بر طبق قانون جدید اگر دادگاه تشخیص دهد که توافقات والدین در زمینه حضانت، ملاقات و سایر امور بر صلاح کودک نیست و یا مسئول حضانت مانع ملاقات کودک با مادر یا دیگر اشخاصی که حق ملاقات با فرزند را دارد شود، اشخاصی که حق حضانت فرزند را دارند می توانند برای این موارد به دادگاه شکایت کنند و درخواست انتقال حضانت فرزند را به والد دیگر و یا سایر اشخاصی که حق حضانت را دارند را بدهند.
سخن پایانی
موضوع حضانت و نگهداری از فرزندان پس از طلاق، موضوعی است که هنوز هم نیاز به بررسی و بازنگری های بسیاری دارد. زیرا با توجه به تغییر نسل ها و نیز تغییر شرایط جامعه، انتظارات و شرایط مطلوب زندگی کودکان نیز تغییر خواهد کرد. در حال حاضر با تصویب این قوانین جدید، وضعیت قانون حضانت فرزندان در کشورمان شفافیت های بیشتری پیدا کرده است. علاوه بر این، قراردادن صلاحیت، خواسته ها و تمایلات فرزندان در اولویت تصمیم گیری ها، باعث شده تا تصمیمات دادگاه با روحیات کودکان در این شرایط بحرانی، که به فروپاشی کانون خانواده منجر شده است، مطابقت بیشتری داشته باشد.
همچنین با نظارت و دقت بیشتر در نحوه حضانت فرزندان توسط والدین سوء استفاده های پیش آمده در این زمینه نیز تا حد زیادی کاهش یافته است. هرچند قوانین حضانت از فرزندان به همین چند مورد ختم نمی شود اما در این مطلب سعی داشتیم با ارائه مطالبی کلی در این زمنیه آگاهی خانواده ها و افرادی که با این مشکلات دست و پنجه نرم می کنند را بالا ببریم. در مقالات بعدی با ما همراه باشید تا در سایر زمینه ها نیز مطالب کاربردی و به روز شده قانون مدنی را در اختیار شما قرار دهیم.
