ارث یکی از رایج‌ترین حقوقی است که پس از فوت افراد به ورثه او تعلق می‌گیرد. میزان سهم و حقوق وراث از جمله مواردی است که تمامی افراد جامعه به اشکال مختلف با آن روبه‌رو شده و یا روبه‌رو خواهند شد. بسیاری از افراد در مورد انحصار وراثت اطلاعات کافی ندارند و در این زمینه پرسش های مطرح می شود. بنابراین افزایش آگاهی در این زمینه می تواند افراد را از سردرگمی و گرفتاری در زمینه ارث و قوانین مربوط به آن رها کند.
آیا امکان محرومیت افراد از ارث در قانون وجود دارد؟
آنچه در نظام حقوقی ایران وجود دارد این است که محرومیت از ارث فاقد هر نوع اعتبار قانونی است. بر همین اساس در ماده ۸۳۷ قانون مدنی آمده است که شخص به موجب وصیت نمی‌تواند ورثه خود را از ارث محروم کند و ماده ۸۴۳ نیز به متوفی فقط این امکان را می دهد که بتواند تنها در مورد یک سوم از اموالش وصیت کند. پس از مرگ تشخیص وارث بودن یا نبودن افراد بر عهده قانون و آنچه در قوانین آمده است می باشد و طبیعتاً و براساس قانون پس از مرگ امکان هیچ گونه اقدام حقوقی برای افراد ممکن نیست. قوانین ارث در زمره قواعد آمره هستند بنابراین اراده اشخاص تأثیری در تحقق سهم‌الارث وراث نداشته و ندارد. بدیهی است که افراد در دوران زندگی خود می توانند نسبت به تقسیم اموال خود تصمیم بگیرند و هر بخشی از آن را می خواهند به افراد دیگر منتقل کنند. اما پس از مرگ تقسیم ارث و اموال تابع قانون خواهد بود و در قوانین محرومیت از ارث دارای وجاهت قانونی نمی باشد.
اگر فرزندی زودتر از والدین خود فوت کند آیا ورثه اش از جد پدری او ارث می برند؟
ممکن است در مسئله ارث گاهی فرزند و یا فرزندان زودتر از والدین فوت کنند. در این صورت اگر فرد دارای فرزندانی باشد براساس قانون آنها از جد پدری ارثی نخواهند برد. به بیانی دیگر وقتی کسی زودتر از والدین خود فوت شود ورثه‌اش از جد پدری خود ارثی نخواهند برد. به زبان ساده براساس قوانین شخص مرده از کسی ارث نمی‌برد تا آن مال به بازماندگانش منتقل شود.
مالیات بر ارث بر چه اموالی تعلق نمی گیرد؟
مالیات بر ارث مالیاتی است که از وراث متوفی نسبت به سهم‌الارث آنها و با توجه به نرخی که برای هر طبقه از وراث معین شده است، وصول می‌شود. به عبارت دیگر مالیاتی است که به ماترک متوفی تعلق گرفته و وراث می‌توانند برای پرداخت مالیات و انجام امور مالیاتی خود به طور جداگانه و مجزا اقدام کنند.
بر اساس ماده ۱۷ قانون مالیاتی، اموال مشمول مالیات بر ارث، اموال و دارایی‌هایی که در نتیجه فوت شخص اعم از فوت واقعی یا فرضی انتقال پیدا می‌کند، به شرح زیر مشمول مالیات می‌شوند:
• نسبت به سپرده‌های بانکی، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار به استثنا موارد مندرج دربند (۲) این ماده و سودهای متعلق به آنها و همچنین سود سهام و سهم الشرکه تا تاریخ ثبت انتقال به نام وراث یا پرداخت و تحویل به آنها به نرخ سه درصد
• نسبت به سهام و سهم الشرکه و حق تقدم آنها یک و نیم برابر نرخ‌های مذکور در تبصره (۱) ماده (۱۶۳) و ماده (۱۶۳ مکرر) قانون مذکور طبق مقررات مزبور در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث
• نسبت به حق الامتیاز و سایر اموال و حقوق مالی که در بندهای مذکور به آنها تصریح نشده است، به نرخ ۱۰ درصد ارزش روز در تاریخ تحویل یا ثبت انتقال به نام وراث
• نسبت به انواع وسایل نقلیه موتوری، زمینی، دریایی و هوایی به نرخ دو درصد بهای اعلامی توسط سازمان امور مالیاتی کشور در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث
• نسبت به املاک و حق واگذاری محل (۱.۵) برابر نرخ‌های مذکور در ماده (۵۹) قانون مالیات‌ها به مأخذ ارزش معاملاتی املاک و یا به مأخذ ارزش روز حق واگذاری حسب مورد، در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث نسبت به اموال و دارایی‌های متعلق به متوفای ایرانی که در خارج از کشور واقع شده است، پس از کسر مالیات بر ارثی که از آن بابت به دولت محل وقوع اموال و دارایی‌ها پرداخت شده است به نرخ ۱۰ درصد ارزش ماترک که مأخذ محاسبه مالیات بر ارث در کشور محل وقوع مال قرار گرفته است.
تقسیم ارث طلا چگونه خواهد بود؟
طلا با توجه به ارزشی که دارد معمولاً در میان اموال زنان متوفی دیده می شود. البته ممکن است در بین هر دو گروه زنان و مردان و در میان ارث آنان طلا به چشم بخورد. تقسیم ارث طلا نیز مانند بقیه اموال تابع قانون بوده است. در عرف اینگونه در نظر گرفته می شود که طلا سهم دختران درگذشته یا متوفی خواهد بود. اما براساس قانون طلای نیز مانند دیگر اموال براساس قانونی و طبقات ارث انجام می شود.
اگر مادر در مورد طلای خود وصیت به نفع دختران خود کرده باشد این وصیت فقط در مورد یک سوم طلا مورد قبول بوده و مابقی آن بین وراث متوفی تقسیم خواهد شد. طلای مربوط به متوفی نیز مانند دیگر اموال وی اگر فقط یک وارث وجود داشته باشد به همان وارث خواهد رسید اما اگر افراد طبقات تقسیم بندی سه گانه وراث در قید حیات باشند به نسبت سهمشان بین آنها تقسیم خواهد شد.
ادعای وصیت در مورد سکه و طلا متوفی چگونه خواهد بود؟
اگر کسی در مورد طلای متوفی ادعای وصیتی به نفع خود داشته باشد باید این وصیت را با سند معتبر یا شهادت شهود معتبر به اثبات برساند تا مورد تأیید قانونی قرار گیرد در غیر این صورت با تصاحب طلا وراث دیگر می توانند از تصاحب کننده به عنوان کلاهبردار در محاکم قضایی طرح شکایت نمایند. قانون به افراد این اجازه را داده است که آنچه را در تملک دارند به هر گونه که بخواهند به دیگری واگذار کنند و این کار باید به صورت قانونی و غیر قابل انکار باشد تا مورد اعتراض دیگران قرار نگیرد. بنابراین اگر مادری وصیت به ارث رسیدن طلای خود به نفع دختران خود را داشته باشد باید این وصیت به گونه ای باشد که غیر قابل انکار باشد و قانون به وراث توصیه می کند که اگر چنین وصیتی بوده بنا بر آن عمل شود و از هر گونه درگیری و اختلاف پرهیز گردد.
طلب متوفی از ارث چگونه پرداخت می شود؟
سهم الارث هر شخص بخشی از اموال او به حساب می‌آید. بنابراین اگر طلبکاری از فرد متوفی وجود داشته باشد می تواند طلب خود را از سهم الارث بردارد. لازم به ذکر است اگر فرد ارث خود را به نام فرد دیگری زده باشد، برداشت آن توسط طلبکار ممکن نخواهد بود. برای توقیف سهم الارث باید حتماً انحصار وراثت را در اختیار داشت که گواهی انحصار وراثت از شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت متوفی گرفته خواهد شد.
