توضیحاتی در مورد اقامه دعاوی کیفری
اقامه دعاوی کیفری معمولا نیاز به یک سری شرایط داشته و هر کسی نمی تواند برای اقامه دعاوی کیفری اقدام کند. با توجه به اهمیت بالای دعاوی کیفری، معمولا قانون گذار شرایطی خاص را تعیین کرده تا هر فردی همه این شرایط را داشته باشد، بتواند به طرح شکایت در مراجع قانونی بپردازد. دعاوی کیفری معمولا آن دسته از دعاوی به شمار می روند که در آنها جرم اتفاق افتاده است. و یا به عبارتی قانون گذار برای آن کار جریمه ای در نظر گرفته باشد. در این مقاله شرایط اقامه دعاوی کیفری را مطرح می کنیم.
با توجه به اینکه در بررسی پرونده های کیفری در مراجع قضایی پای مجرمین وسط کشیده می شود، لذا شخصی که شکایت را تنظیم و به دادسرا تقدیم می کند، باید از نظر شرعی و قانونی به سنی رسیده باشد که بتواند درک صحیحی نسبت به پیرامون خود داشته باشد. در ادامه این مطلب یک سری از موارد ارائه می شود که برای شخص شکایت کننده یا شاکی در دعاوی کیفری مورد نیاز بوده و در صورتی که هر کدام از این شرایط را شاکی نداشته باشد، باید توسط فردی که صلاحیت داشته اقدام به طرح شکایت بنماید.
بررسی برخی از شرایط اقامه دعاوی کیفری
اهلیت داشتن
هر گاه شخصی قصد شکایت کردن از فرد دیگری را داشته، باید دارای اهلیت باشد. شاید بسیاری از افراد با معنا و مفهوم داشتن اهلیت آشنایی نداشته باشند. در اینجا منظور از اهلیت داشتن، داشتن سن قانونی می باشد. منظور از سن قانونی همان سن شرعی دختران و پسران می باشد. بدین ترتیب برای دختران ۹ سال کامل و برای پسران ۱۵ سال کامل الزامی است. البته با توجه به عرف جامعه در اغلب موارد برای پسران سن قانونی را ۱۸ سال تمام در نظر می گیرند. بدین ترتیب پسران قبل از ۱۸ سال و دختران قبل از ۹ سال نمی توانند در مراجع قضایی از شخصی شکایت بکنند. ولی یا قیم افرادی که به سن قانونی نرسیده اند این امکان را دارند که از طرف آنها در مراجعه قضایی به اقامه دعاوی کیفری بپردازند. بدین ترتیب اهلیت نداشتن به منزله عدم توانایی شکایت کردن نمی باشد. بلکه افرادی که اهلیت ندارند، نیاز است تا از یک بزرگتر که ولی و یا قیم وی بوده، کمک بگیرند. بدین ترتیب می توانند تصمیمات بهتری در مورد پرونده بگیرند و این کار به موفقیت آنها در پرونده کیفری کمک می کند.
شکایت کردن شاکی
برخی از جرایم جنبه عمومی نداشته و تنها در صورتی مورد پیگیری قرار می گیرند که شخصی به عنوان شاکی از فرد دیگری شکایت کرده باشد. برای این موارد اگر شکایتی صورت نگیرد، هرگز در مراجع قضایی مورد پیگیری قرار نمی گیرند. برخی از این جرایم که نیاز به طرح شکایت دارند، عبارتند از توهین، افتراء ، فحاشی و… که هر کدام از آنها عملی است که شخصی در قبال فرد دیگری انجام داده و جنبه عمومی ندارند. اما موضوعاتی مانند قتل، تولید و توزیع مواد مخدر، اختلاس و… جنبه عمومی دارند. یعنی حتی اگر شخصی از متهم شکایت نکند، باز هم از طرف ضابطین دادگاه مورد پیگرد قانونی قرار می گیرند.
اعلام اخبار ضابطین دادگستری
معمولا در مورد جرایمی که جنبه عمومی دارند، اعلام اخبار از طریق ضابطین دادگستری باعث پیگیری پرونده می شود. ضابطین دادگستری نیروهای انتظامی هستند. البته در برخی از موارد ممکن است سپاه پاسداران و بسیج نیز به عنوان ضابطین دادگستری وارد عمل شوند. اما در اغلب موارد ماموران نیروی انتظامی به عنوان ضابطین دادگستری چنین مواردی را گزارش داده و سپس به صورت قانونی و پس از طی روال قانونی، پرونده در جریان قرار گرفته و پیگیری های لازم انجام می شود.
اظهار و اقرار متهم
یکی دیگر از شرایط اقامه دعاوی کیفری در مراجع قضایی، اظهار و اقرار متهم می باشد. گاهی ممکن است شخصی جرمی را خواسته و یا نا خواسته مرتکب شود و پس از آن پشیمان شده و تصمیم بگیرد خود را به مراجع قضایی معرفی کند. بدین ترتیب به یکی از مراجع قضایی مراجعه کرده و به جرم خود اقرار می کند. بدین ترتیب پرونده کیفری برای وی باز شده و مورد بررسی قرار می گیرد. معمولا افراد بسیار کمی وجود داشته که پس از انجام جرم و جنایت، حاضر به اقرار بوده و خود را تسلیم مراجع قضایی بکنند.
جرایم مشهود
یکی دیگر از شرایط اقامه دعاوی کیفری در مراجع قضایی، انجام جرم هایی بوده که کاملا مشهود می باشند. برای مثال ممکن است افرادی در پارک و یا در خیابان جرمی مرتکب شده باشند، در هنگام ارتکاب به چنین جرم هایی، ممکن است برخی از مردم و یا حتی برخی از نیروهای انتظامی وی را دیده باشند. در این شرایط نیازی به شکایت شخص خاصی نبوده و با تشکیل پرونده ای، متهم مورد پیگرد قانونی قرار می گیرد. گزارش چنین جرایمی را نیز ضابطین دادگستری یا همان ماموران نیروی انتظامی باید به مراجع قضایی ارسال کنند.
نتیجه گیری
دعاوی کیفری به آن دسته از دعاوی اطلاق شده که ممکن است بر علیه شخص خاصی و یا به صورت عمومی انجام شده باشند. دعاوی کیفری در هر صورت در دادگستری مورد پیگیری قرار می گیرند، چه شاکی داشته و یا نداشته باشند. البته برای پیگیری دعاوی کیفری که شاکی خصوصی نداشته، نیاز است ضابطین دادگستری یا ماموران نیروی انتظامی وارد کار شده و گزارشی دقیق به دادگستری ارسال کنند. در غیر اینصورت نمی توان پرونده ای را در دادگستری تشکیل داد.
روند رسیدگی به پرونده های کیفری بدین گونه است که ابتدا باید اطلاعات اولیه در مورد جرم اتفاق افتاده جمع آوری شود. سپس اطلاعات مورد بررسی قرار بگیرند. پس از بررسی دقیق اطلاعات رای دادگاه صادر می شود. معمولا متهم این امکان را دارد که به رای دادگاه اعتراض کند. در صورتی که مدارکی دال بر بی گناهی خود داشته باشد را می تواند به همراه متن مربوط به اعتراض خود به دادگستری تقدیم کند. دوباره این پرونده مورد بررسی دقیق قرار گرفته و شواهد مدارک ارائه شده مورد بررسی قرار می گیرند. پس از بررسی های دقیق، رای نهایی اعلام می شود. دعاوی کیفری معمولا ممکن است به مدت زمان زیادی برای صدور رای نیاز داشته باشند. زیرا برخی از دعاوی کیفری پیچیدگی های بسیار زیادی دارند.
