با توجه به گستردگی جرایم و وجود مجرمان قانونگذاران مبادرت به تشدید مجازات در جهت پیشگیری از جرایم می نمایند در این خصوص در قوانین تغییرات زیادی رخ می دهد در دعاوی کیفری یکی از این علل تشدید مجازات در مورد تعدد جرم می باشد که در قانون سال ۱۳۹۲ ضوابطب را که سابقا وجود نداشته اضافه نموده است در این مقاله قصد داریم که به بررسی تعدد جرم و موارد آن بپردازیم.
در دعاوی کیفری هر گاه شخصی رفتاری را مرتکب گردد که بر طبق قانون مجازات اسلامی برای آن مجازات تعیین شده باشد قبل از آنکه به جهت این رفتار محکومیت قطعی کیفری پیدا کند، مجددا یا حتی مقارن با آن مرتکب جرم دیگری بشود. این فرد مشمول عنوان تعدد جرم گردیده شده است.
انواع تعدد جرم در دعاوی کیفری
تعدد جرم شامل دو نوع می گردد که به شرح ذیل می باشد:
نوع اول تعدد اعتباری:
هرگاه شخصی به وسیله تلفن به دیگری توهین کرده باشد فعلی را که او مرتکب شده است به یک جهت جرم توهین بوده ولی از یک جهت دیگر او مرتکب جرم شده است و آن هم عنوان ایجاد مزاحمت تلفنی می باشد این دو حالت در دعوای کیفری به عنوان تعدد اعتباری شناخته میشود و منظور آن است که شخص واقعا چند جرم جداگانه را انجام نداده است ولی چون رفتار واحد او دارای چندین عنوان مجرمانه می باشد چنین استنباط می گردد که این شخص چند جرم را انجام داده است.
در دعاوی کیفری که تعدد اعتباری صورت می پذیرد، بر طبق ماده ۱۳۱ قانون مجازات اسلامی هرگاه جرم تعزیری بوده باشد مرتکب فقط به مجازات عنوانی که شدیدتر خواهد بود محکوم می گردد و در صورتی که جرمی در معرض دو عنوان غیرتعزیری یا عنوان تعزیری با یک عنوان غیر تعزیری مانند حد، قصاص یا دیه بوده باشد، به مجموع مجازات‌ها محکوم خواهد گردید
هرگاه یک نفر در یک جمعی با مشت به صورت کسی ضربه وارد کند و باعث جراحت به او گردد جرم او هر چند ایراد جرح امی باشد ولی مشمول دعوای کیفری توهین هم خواهد شد. در نتیجه به ا جهت جرحی که وارد شده است، به قصاص یا دیه محکوم خواهد شد و از جهت توهین، به مجازات تعزیری محکوم می گردد.
نوع دوم تعدد واقعی: در دعاوی کیفری هرگاه فردی با رفتارهای مستقل، مرتکب چندین جرم بشود و اعم از اینکه این جرائم مشابه بوده باشند مانند موردی که دو‌مرتبه در دعاوی مختلف در دادگاه کیفری شهادت دروغ بدهد و یا اینکه جرائم متفاوت باشند، مانند این موردی که شخص مرتکب سرقت بشود و در محل دیگری مرتکب مواد مخدر استعمال نماید.
انواع مجازات مشمولان تعدد جرم
در دعاوی کیفری مختلف بنابر جرایمی که مطرح می گردد متفاوت خواهد بود. در برخی از جرایم مجازاتشان در شرع مقدی به صورت واضح تعیین شده است که به این نوع از جرایم حدود می گویند مانند زنا، مصرف مسکرات یا نسبت دادن فحشا به دیگران. در این گونه جرایم دادگاه کیفری مجازات‌ها را با هم جمع می کند و همچنین در واقعی که دو مجازات قصاص و دیه وجود دارد نیز با هم جمع خواهند شد.هر گاه شخصی به صورت عمدی دست راست یا چشم کسی را از بین برده باشد هم به قصاص دست و هم قصاص چشم محکوم خواهد شد و در صورتی که جرائم او غیر‌عمدی بوده باشد، بایستی مجموع دیه همه آنها را نیز پرداخت نماید. ولی در جرائم تعزیری که مجازات آنها توسط قانون معلوم و تعیین گردیده شده است، تعدد جرم موجب تعدد مجازات نخواهد بود در این حالت یک مجازات برای رفتارهای مجرمانه متعدد تعیین خواهد گردید ولی مجازات تشدید میشود.
تشدید مجازات
در دعاوی کیفری هر گاه شخصی مرتکب حداکثر سه جرم تعزیری شده باشد، دادگاه در حکمی که صادر می کند برای هر کدام از آنها حداکثر مجازاتی را که در قانون آمده تعیین خواهد کرد ولی در نهایت در زمان اجرا آ ن حداکثری که از همه بیشتر اخواهد بود اعمال خواهد شد. ولی در زمانی که تعداد جرائم بیش از سه جرم بوده باشد دادگاه می بایست برای هر کدام از آنها به بیش از حداکثر حکم صادر نماید که در این حالت نباید میزان مجازات از حداکثر به اضافه نصف آن بیشتر گردد. چرا که در این مورد هم در زمان اجرای حکم شدیدترین میزانی که وجود دارد فقط اجرا خواهد گردید. نکته قابل توجه این است که در تعزیرات سبکی که مجازات جزای نقدی برای آن در نظر گرفتهاند مجازات‌ها با هم جمع خواهند شد.
آثار تعدد جرم
علاوه بر تشدید مجازاتی که بیان کردیم تعدد جرم گاه می‌تواند مانع از آن شود که دادگاه مجازات زندان فرد را به کیفر دیگری مانند جزای نقدی تبدیل نماید این موضوع باعث خواهد شد که دادگاه دراعمال تخفیف مجازات محدودیت داشته باشد و نتواند مانند کسانی که فقط یک جرم انجام داده‌اند، مجازات آنها را کاهش دهد.
از نظر حقوقی بیان می شود فردی که مرتکب جرم های متعدد می شود ، با رفتار خود نشان داده است که خطر بیشتری نسبت به سایر افراد برای جامعه دارد و این حالت خطرناک، اصلاح او و به تبع آن محافظت از جامعه موجب خواهد شد که واکنش شدیدتری را نسبت به او در مقایسه با اشخاصی که فقط مرتکب یک جرم شده اند اتخاذ گردد.
جرایم کودکان و تعدد جرم
بر طیق قوانین و مقررات تکرار جرم در مورد دعاوی کیفری مربوط به کودکان و نوجوانان اعمال نخواهد شد چرا که محکومیت این اشخاص فاقد آثار کیفری می باشد ولی در خصوص تعدد جرم، هیچ تفاوتی در اعمال ضوابطی که در قانون تعیین شده است میان ایشان و دیگران وجود نخواهد داشت. هرچند در قانون مجازات اسلامی، کودکان هرگز به مجازات محکوم نمی‌شوند و صرفا با اقدامات تأمینی و تربیتی با ایشان برخورد می گردد و برای نوجوانان نیز مجازات‌های ملایمی در نظرگرفته شده است.
در پایان بایستی عرض نمایم که در دعاوی کیفری قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲، برخلاف قانون مجازات اسلامی سابق که صرف نداشتن محکومیت قطعی نسبت به جرم قبلی را قرار داده بود این معیار و ملاک فقط به جرائم موجب حد محدود شده و در تعزیرات، معیار محکومیت قطعی می باشد.
منابع:
برگرفته از قوانین و مقررات کیفری و قانون مجازات اسلامی سال ۱۳۹۲
