دعاوی کیفری اطفال و نوجوانان

با توجه بر اینکه قانون جدید آیین دادرسی کیفری در سال ۹۲ رویکرد متفاوت و نسبتاً مترقی در مقایسه با قوانین پیشین در زمینه اطفال و نوجوانان خواه به عنوان متهم یا بزه دیده اتخاذ نموده است قصد داریم که در این مقاله پیرامون دعاوی کیفری اطفال و نوجوانان بپردازیم.

صلاحیت دادگاه در دعاوی کیفری اطفال و نوجوانان
جرایم دو گروه اطفال و  نوجوانان در دادگاه های اطفال  و نوجوانان رسیدگی خواهد شد.

الف– دادگاه اطفال :  دادگاه هایی می باشند که در خصوص جرائم اطفال رسیدگی خواهند نمود.

منظور از طفل براساس  تبصره یک از  ماده ۳۰۴ قانون آیین دادرسی کیفری کسی که به حد بلوغ شرعی نرسیده باشد و به طور کلی  پسری که کمتر از پانزده سال تمام قمری  و دختری که کمتر از نه سال تمام قمری داشته باشد خواهد بود.

ب– دادگاه نوجوانان :این دادگاه به کلیه  افراد زیر هجده سال رسیدگی می کند و در  واقع نام این دادگاه، همان دادگاه اطفال و نوجوانان می باشد.
نوجوان به افراد کمتر از هجده سال تمام شمسی  اطلاق می گردد.

هر گاه در هنگام وقوع جرم فردی زیر هجده سال سن داشته باشد ولی در حین رسیدگی، هجده ساله شود رسیدگی به  جرم وی بر طبق تبصره ۲ ماده ۳۰۴ قانون آیین دادرسی کیفری  در صلاحیت دادگاه ویژه اطفال و نوجوانان خواهد بود و هر گاه در حین رسیدگی به دعاوی کیفری اطفال و نوجوانان سن متهم از هجده سال تجاوز نماید، رسیدگی به اتهام وی مطابق همین قانون در دادگاه اطفال و نوجوان ادامه می یابد.
یعنی در صورتی که  فردی درهنگام وقوع جرم هفده سال و ۱۱ ماه و پنج روز، سن داشته است و در هنگام ادامه رسیدگی در طی زمان سنش هجده سال تمام گردد ادامه رسیدگی او نسبت به این دعوای کیفری در دادگاه اطفال و نوجوان صورت خواهد پذیرفت

مطابق قانون اصل بر این خواهد بودکه به کلیه دعاوی کیفری  اطفال و نوجوانان در دادگاه اطفال و نوجوانان رسیدگی شود مگر در دو مورد که به شرح ذیل می باشد:
مورد اول: از لحاظ سن مرتکب:  یعنی مطابق قانون چنانچه قبل از رسیدگی سن متهم از هجده سال تجاوز کند، اتهام وی بر طبق ماده ۳۱۵ قانون اییین دادرسی کیفری در مراجع کیفری عمومی رسیدگی می گردد.
مورد دوم: از لحاظ نوع جرم:

در نتیجه صلاحیت دادگاه اطفال و نوجوان دارای دو اسثناء خواهد بود که بایستی مورد توجه قرار گیرد یکی از نظر نوع جرم و دیگری از لحاظ سن مرتکب جرم.

مطابق بر تبصره ماده ۲۹۸ تا زمانی که دادگاه اطفال و نوجوانان در محلی تشکیل نشده است، به کلیه دعاوی کیفری اطفال و نوجوانان به جز جرائم  که مشمول ماده ۳۱۵ قانون آیین دارسی کیفری می گردد در شعبه دادگاه کیفری ۲ یا دادگاهی که وظایف آن را انجام خواهد داد مورد رسیدگی قرار خواهد گرفت. رسیدگی می شود.
به کلیه جرائم اطفال و افراد کمتر از هجده سال تمام شمسی در دادگاه اطفال و نوجوانان رسیدگی می شود.
به طور کلی در هر صورت محکومان بالای سن هجده سال تمام بر اساس ماده ۳۱۵ از قانون آیین دادرسی کیفری در بخش نگهداری جوانان که در کانون اصلاح و تربیت ایجاد می شود، نگهداری می شوند.

ریاست دادگاه های اطفال و نو جوانان بر عهده  رئیس دادگستری یا رئیس کل دادگاه های شهرستان مرکز استان، در هر استان و هر حوزه خواهد بود.
اگر متهمی طفل یا نوجوان باشد مرتکب جرمی شود که رسیدگی آن در صلاحیت دادگاه کیفری یک دادگاه انقلاب باشد، به بر طبق ماده ۳۱۵ قانون آیین دادرسی کیفری قانونگذار دادگاهی را  بنام دادگاه کیفری یک ویژه اطفال تعیین نموده است  دلی این نکته مهم می باشد که تخصصی بودن این گونه از دادگاه ها مانع از ارجاع سایر پرونده ها به آن ها نیست  در این موارد متهم از کلیه امتیازاتی که در دادگاه  کیفری اطفال و نوجوانان اعمال می شود، بهره مند خواهد شد.

هر گاه در دعاوی کیفری یک شخص نظامی و نوجوان کمتر از ۱۸ سال تمام شمسی  مرتکب جرم نظامی گردند که رسیدگی به این جرم در صلاحیت سازمان نیروهای مسلح قضایی بوده باشد رسیدگی به جرایم اطفال و نوجوان در دادسرا و دادگاه نظامی با رعایت اصول و مقررات مربوط انجام می گردد.

مشاوران دادگاه اطفال و نوجوانان :

مطابق با ماده ۴۱۰ از قانون آیین دادرسی کیفری  در دعاوی کیفری اطفال و نوجوانان مشاوران از بین متخصصان علوم تربیتی، روانشناسی، جرم شناسی، مددکاران اجتماعی، دانشگاهیان و فرهنگیان آشنا به مسائل روانشناختی و تربیتی کودکان و نوجوانان اعم از افراد شاغل و بازنشسته انتخاب خواهند شد.

برای انتخاب مشاوران، رئیس حوزه قضائی هر محل، برای هر شعبه حداقل ۸ نفر مرد و زن که واجد شرایطی که قانون تعیین نموده است می باشند، به رئیس کل دادگستری استان پیشنهاد می کند. رئیس کل دادگستری استان از بین آنان حداقل چهار نفر را برای مدت دو سال به این سمت منصوب می نماید. انتخاب مجدد آنان بلامانع است. این موضوع در تبصره یک ماده ۴۱۰ قانون آیین دادرسی کیفری  به صراحت ذکر شده است.
حضور مشاوران طبق تبصره ۲ از ماده ۳۱۵ قانون آیین دادرسی کیفری در دعاوی کیفری اطفال و نوجوانان  که در دادگاه کیفری یک ویژه، رسیدگی می گردد الزامی خواهد بود و در شهرستان هایی که دارای دادگاه اطفال و نوجوان هستند بر طبق ماده ۲۹۸ قانون آیین دارسی کیفری ، حضور یک قاضی  نیاز بو ده و نظر مشاور مشورتی است.

موارد قانونی پیرامون  اطفال و نوجوانان:

در دعاوی کیفری اطفال دادگاه این اختیار را خواهد داشت که با توجه به گزارشهای رسیده از وضع طفل یا نوجوان و رفتار او در کانون اصلاح و تربیت رای خود را صرفا برای یک نوبت مورد تجدید نظر قرار داده و زمان نگهداری را تا یک سوم تقلیق داده و  یا نگهداری را به تسلیم طفل یا نوجوان به ولی یا سرپرست قانونی او مبدل بنماید.

و نکته مهم این است که تصمیم دادگاه مبنی بر تجدید نظر در صورتی خواهد بود که آن طفل یا نوجوان اقلاٌ یک پنجم از مدت نگهداری در کانون اصلاح و تربیت را سپری نموده است.

در دعاوی کیفری که یک یا چند طفل یا نوجوان با اشخاص بزرگسال به صورت مشارکت و یا معاونت جرمی را مرتکب بشوند بر طبق ماده ۳۱۵ قانون آیین دارسی کیفری صرفا در خصوص  جرایم اطفال و نوجوانان در دادگاه اطفال و نوجوانان رسیدگی خواهد شد.
در پایان بایستی به این مورد اشاره بنمایم که آرائ دادگاه های کیفری یک، قابل فرجام خواهی در دیوان عالی کشور می باشد ولی در خصوص دعاوی کیفری اطفال  مرجع  اعتراض دادگاه تجدید نظر استان خواهد بود.

منابع:

برگرفته از قانون آیین دادرسی کیفری و قوانین مربوط به امور کیفری اطفال