برای اغلب مردم در نگاه اول مشخص نیست دادسرا، دادگاه و شورای حل اختلاف چه تفاوتی با هم دارند؟ یا اینکه وظایف آنها دقیقا چیست؟ بارها و بارها موکلان، از وکلای سازمان حقوقی و داوری ثمین عدالت این سوال را پرسیده‌اند. لذا بر آن شدیم تا در این مقاله به بیان تفاوت‌ها و وظایف هر یک از این نهادها بپردازیم.
دادگستری
دادگستری محل انجام خدمات قضایی و حقوقی است. دادگستری از دو بخش دادگاه و دادسرا تشکیل شده است.
دادگاه قسمتی از دادگستری است که به موضوعات حقوقی و مدنی و جزایی رسیدگی می‌کند. پرونده‌هایی که موضوعات آن مربوط به دعاوی ملکی، مطالبه طلب و خسارت و مباحث خانواده مثل طلاق، مهریه و نفقه است. به طور کلی اموری که با مال و اموال سر و کار دارند باشد در شعب حقوقی دادگاه‌ها رسیدگی می‌شوند. اموری که مربوط به جرم باشد هم مانند کلاهبرداری، سرقت و تصادف در شعب جزایی رسیدگی می‌شوند.
بطور کلی دادگاه‌های عمومی، دادگاه‌هایی هستند که حق رسیدگی به تمام دعاوی را دارند. به غیر از آنچه که قانون صراحتاً استثنا کرده است. اما دادگاه‌ها یا مراجع اختصاصی تنها حق رسیدگی به دعاوی که به موجب قانون صراحتاً در حیطه‌ی صلاحیت آنها قرار دارد را دارند.
تفاوت دادسرا، دادگاه و شورای حل اختلاف-دادسرا
در کنار هر دادگاه عمومی جزائی، محلی به نام دادسرا وجود دارد. دادسرا وظیفه تشکیل پرونده قضائی و کشف جرم را دارد. درواقع شروع یک پرونده قضائی در دادسرا اتفاق می‌افتد. دادستان، معاونین دادستان، دادیار و بازپرس برای اجرای عدالت در دادسراها خدمت می‌کنند.
قضات دادسرا تابع اصل سلسله مراتب هستند. همچون روابط اداری می‌توان رابطه رئیس و مرئوس و را در میان آنها مشاهده نمود. به عبارت دیگر در یک دادسرا دادستان، معاون دادستان و دادیار از لحاظ سلسله مراتب در یک ردیف نیستند. آنها در طول هم قرار دارند. دادستان در راس دادسرا قرار دارد و معاونین و دادیاران از دستورات اداری و حتی نظرات قضایی او تبعیت می‌کنند. دادیار علاوه بر تبعیت از نظرات دادستان ملزم به رعایت نظر معاون ذیربط رفته او نیز هست.
اصل سسله مراتب در دادسرا به‌روشنی در ماده ۶۲ قانون اصول تشکیلات دادگستری مصوب ۱۳۷۷ آمده است:
«وکلای عمومی و معاونین از حیث اظهار عقیده و رای تابع نظر مدعی‌العموم هستند. و در موقع حضور در محکمه به نام مدعی‌العموم بیان عقیده می‌نمایند.»
روند پرونده کیفری بدین صورت است که ابتدا پرونده و تشریفات قضائی و اداری طی می‌شود. سپس رئیس دادسرا پس از بررسی، کیفرخواست را آماده و به دادگاه ارسال می‌کند. سپس در دادگاه پس از محاکمه، حکم متناسب با جرم متهم صادر می‌شود.
کیفرخواست درواقع سند ادعای دادسرا برای مجرم بودن متهم است. کیفر خواست از طرف دادستان و یا جانشین وی به دادگاه ارسال می‌شود. البته متهم تا رأی قطعی دادگاه صادر نشده باشد مجرم شناخته نمی‌شود.
شعب قضایی دادسرا به شرح ذیل است.
– دادستانی
– بازپرسی
– دادیاری
– سرپرستی
– اجرای احکام کیفری
تفاوت دادسرا، دادگاه و شورای حل اختلاف- دادگاه
در دادگاه به اتهامات ارجاع داده شده از سوی دادسرا، رسیدگی می‌شود. قاضی پس از شنیدن دفاعیات متهم و سخن شاکی، حکم را صادر و اعلام می‌کند. در قانون جمهوری اسلامی ایران دادگاه‌ها برحسب موضوع پرونده، به دودسته دادگاه عمومی و خصوصی تقسیم می‌شوند.
البته شوراهای حل اختلاف نیز در کنار دادگاه‌ها برای سرعت در رسیدگی به پرونده های قضایی ارائه خدمت می‌کنند که در ادامه به آنها نیز خواهیم پرداخت.
دادگاه عمومی
در دادگاه عمومی، قاعده ساده‌ای وجود دارد و آن این است که دادگاه عمومی به تمام دعاوی و پرونده های قضایی رسیدگی می‌کند. مگر اینکه طبق قانون، رسیدگی به آن پرونده در حیطه وظایف مرجع یا قوه دیگری باشد. دادگاه های دادگاه عمومی از این قرارند:
- – دادگاه عمومی حقوقی
- – دادگاه عمومی جزایی
- – دادگاه اطفال
- – دادگاه کیفری استان
دادگاه اختصاصی
همانطور که در بخش قبل بیان شد به جز دادگاه عمومی، مراجع دیگری در دسته دادگاه های اختصاصی قرار می‌گیرند. وظیفه دادگاه اختصاصی رسیدگی به موارد خاص دعاوی مدنی و حقوقی است. دادگاه‌های اختصاصی عبارتند از:
- – دادگاه های نظامی
- – دادگاه های انقلاب
- – دادگاه های انتظامی قضات
- – دیوان عدالت اداری
- – دادگاه های ویژه روحانیت
دادسرا و دادگاه چه فرقی با هم دارند؟
تفاوت این دو را در مباحی که در ادامه بیان می‌شود بیان خواهیم کرد. با ما همراه باشید.
کشف جرم
کشف جرم از وظایف دادسرا است و دادگاه وظیفه‌ای در قبال آن ندارد. دادسرا درزمینه شکایاتی که کیفری و جزایی است بازجویی و تحقیق می‌کند.درواقع این نهاد موظف است مشخص کند که آیا جرمی توسط متهم محقق شده است یا خیر. دادگاه تنها موظف است کیفرخواستی که از طرف دادسرا ارسال شده را بررسی و متهم را محاکمه کند.
کیفرخواست و قرار مجرمیت
همانطورکه دانستیم دادسرا موظف است پس از کشف قطعی جرم کیفرخواست و قرارمجرمیت را تنظیم و برای دادگاه ارسال کند. دادگاه وظیفه تنظیم کیفرخواست و قرار مجرمیت ندارد.
صدور حکم و تعیین مجازات
دادسرا به ریاست دادستان وظیفه صدور حکم نداشته و صرفاً نهادی برای تحقیقات مقدماتی برای کشف جرم است. دادگاه وظیفه تفهیم اتهام را دارد و مرجع قضایی قطعی صدور رأی محسوب می‌شود. پس از صدور رای دادگاه متهم مجرم شناخته می‌شود.
تفاوت دادسرا، دادگاه و شورای حل اختلاف- شورای حل اختلاف
شورای حل اختلاف نهادی قضایی است و زیر نظر قوه قضائیه ایران فعالیت می‌کند. شورای حل اختلاف به منظور حل اختلاف و صلح و سازش بین اشخاص حقیقی و حقوقی غیر دولتی به وجود آمده است. این شورا در شهر‌ها و در صورت لزوم در روستا‌ها تشکیل می‌شود .
طبق قانون شورای در سال ۱۳۹۴ شورا وظیفه دارد در موارد زیر شوراها با توافق طرف های اختلاف برای صلح و سازش اقدام کند:
- – کلیه امور مدنی و حقوقی
- – کلیه جرائم قابل گذشت
- – جنبه خصوصی جرائم غیرقابل گذشت
سازمان حقوقی و داوری ثمین عدالت با بیش از هفتاد وکیل خبره پایه یک دادگستری آماده پاسخگویی به سوالات حقوقی شما در مورد اینکه دادسرا، دادگاه و شورای حل اختلاف چه تفاوتی با هم دارند؟ است. با ثمین عدالت تماس بگیرید.
کامل و جامع بود
سلام یسوال داشتم و اون اینه که ایا ممکنه یه اداره ای مثل مجتمع قضایی علاوه بر دادسرا،دادگاه هم داشته باشه؟
مثلا مجتمع قضایی شهید قدوسی.
میشه ی توصیحی بدین
ممنون
عالی بود ، من برای ارائه به مدرسه تونستم مطالب خوبی رو در بیارم