حق ارتفاق در قانون مدنی ایران موضوع این نوشتار از وبسایت سارمان حقوقی و داوری ثمین عدالت است که طبق گزارش واحد مشاوره حقوقی این سازمان از جمله سوالات پرتکرار حقوقی می‌باشد. ارتفاق در لغت به معنای رفاقت کردن است و حقی است که طبق ماده ۱۰۲ قانون مدنی برای فردی در ملک شخص دیگری وجود داشته باشد.
حق ارتفاق چیست؟
ماده ۱۰۲ قانون مدنی اشعار می‌دارد «هرگاه ملکی کلاً یا جزئاً به کسی منتقل شود و برای آن ملک حق ارتفاق در ملک دیگر یا در جزء دیگر همان ملک موجود باشد آن حق در حال خود باقی می‌ماند مگر اینکه خلاف آن تصریح شده باشد.»
منظور از این حق حقی است که طبق ماده فوق برای فردی در ملک دیگری وجود داشته باشد. مثلاً در زمین یا خانه شخصی مجرای فاضلاب یا آب آبیاری زمین دیگری وجود داشته باشد. در اینصورت صاحب ملک نیز نمی‌تواند از استفاده همسایه ممانعت به عمل آورد. بنابراین این حق قائم به ملک است. پس هرکس مالک زمین باشد مالک حق ارتفاق هم هست.
حق ارتفاق حقی دائمی است.
دائمی بودن این حق به این دلیل است که مالکیت دائمی است و قابل تقسیم نمی باشد. به این معنا که تجزیه ملک باعث تجزیه حق نیست و تمام مالکان جدید ملکِ تقسیم شده ارتفاق کامل را وفق ماده ۱۰۳ قانون مدنی دارا می‌باشند.
« ماده ۱۰۳ قانون مدنی: هر گاه شرکاء ملکی دارای حقوق و منافعی باشند و آن ملک مابین شرکاء تقسیم شود هر کدام از آنها به قدر حصه مالک آن حقوق و منافع خواهد بود مثل اینکه اگر ملکی دارای حق عبور در ملک غیر بوده و آن ملک که دارای حق است بین چند نفر تقسیم شود هر یک از آنها حق عبور از همان محلی که سابقاً حق داشته است خواهد داشت.»
حق ارتفاع به سه نوع تقسیم می‌شود.
- قانونی: بنا به حکم قانون ایجاد می‌شود.
- قراردادی: به وسیله قرار داد ایجاد می‌شود.
- طبیعی: ناشی از وضعیت طبیعی املاک مجاور است.
اگر ارتفاق به موجب قرارداد باشد حدود اختیارات طرفین را قرارداد تعیین می‌کند و اگر به موجب قانون باشد، اختیارات را روح و مفاد قانون و عرف و عادت تعیین می‌کند. طبق ماده ۱۰۴ قانون مدنی ارتفاق شامل تمام آثار و لوازمی که برای استفاده از حق لازم است می‌باشد. بنابراین حق ارتفاق شامل ارتفاقات تبعی هم هست.
همچنین مالک نمی‌تواند وفق ماده ۱۰۶ قانون مدنی در ملک خود تصرف کند که اجرای حق ارتفاق را برای مدتی به تاخیر اندازد یا امکان آن را به طور کلی از بین ببرد. در خصوص این حق میتوان گفت:
الف)قائم به ملک است و اختصاص به زمین دارد و به نفع مالک زمین برقرار می‌شود و می‌تواند از این حق استفاده کند.
ب) تابع ملک و فرع بر مالکیت زمین است. یعنی نمی‌توان آن را جداگانه به دیگری انتقال داد و انتقال آن همراه ملک است.
ج)دائمی است. اما مالک می‌تواند برای مدت محدودی به دیگری بدهد.
د)قابل تقسیم نیست. بنابراین اگر ملکی مشاع در ارتفاق محق پس از تقسیم ملک، حق ارتفاق فقط به سود یک نفر نخواهد بود و همه حق دارند. این مسئله در ماده ۱۰۳ قانون مدنی منعکس شده است.
سازمان حقوقی و داوری ثمین عدالت با بیش از هفتاد وکیل خبره پایه یک دادگستری آماده پاسخگویی به سوالات حقوقی شما در مورد حق ارتفاق در قانون مدنی است. با ثمین عدالت تماس بگیرید.
