طلاق در قانون ایران عبارتست از ازاله نمودن و از بین بردن نکاح بواسطه صیغه طلاق. بر اساس یک تقسیم‌بندی طلاق‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند.
معنای لغوی طلاق
در این مقاله تصمیم داریم مبحث طلاق را مورد بررسی قرار دهیم. طلاق به معنای جدایی کامل و رها شدن از قید عقد نکاح است. هم قانون و هم شرع با شرایط خاصی طلاق را مجاز می‌دانند. به‌لحاظ معنایی تفاوتی میان از بین رفتن پیوند زناشویی چه بلافاصله پس از جاری شدن صیغه عقد چه بعد از گذشت زمان نیست.
طلاق در اصطلاح به معنای زائل کردن قید ازدواج با لفظ مخصوصی است. در منابع حقوقی ذیل کلمه طلاق می‌خوانیم: طلاق عبارتست از ازاله نمودن و از بین بردن نکاح بواسطه صیغه طلاق. طلاق در اصطلاح حقوقی عبارتست از تشریفاتی که به موجب آن مرد به اذن یا حکم دادگاه زنی را که به طور دائم در قید زناشویی اوست، رها می‌کند.
طلاق در اسلام
در دین مبین اسلام، طلاق منع نشده و در مواردی جایز شمرده می‌شود. اگرچه به نظر می‌رسد مرد هر وقت بخواهد می‌تواند زن خود را طلاق دهد وزن نیز در موارد خاصی می‌تواند طلاق بگیرد، اما شکی نیست که طلاق در اسلام امر ناپسند و نکوهیده است.
روایات متعددی در نکوهش طلاق آمده و در میان مردم بسیار معروف است. برای مثال بارها شنیده‌ایم که نزد پروردگار هیچ چیز ناپسندتر از طلاق نیست. از این رو مردان و زنان پایبند به اصول دینی تصمیم به طلاق نمی‌گیرند مگر در مواقع ضروری.
طبق ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی، حق طلاق با مرد است. اما مرد اجازه دارد اجرای حق خود در طلاق به همسرش یا هر شخص دیگری واگذار کند. البته اگر مرد وکالت بلاعزل طلاق به زوجه داده باشد حق طلاق از او ساقط نمی‌شود و می‌تواند برای طلاق اقدام کند.
شایان ذکر است که در قوانین کشور مرد برای استفاده از حق طلاق باید شرایطی داشته باشد.
- اهلیت داشته باشد
مرد باید به پانزده سالگی رسیده باشد و چنانچه مردی قبل از این سن اقدام به ازدواج کرده باشد، رشد عقلی برای طلاق زن را نخواهد داشت.
- سلامت عقلی داشته باشد
شوهر در هنگام طلاق حتما باید دارای سلامت عقلی باشد. مرد مجنون نمی‌تواند همسر خود را طلاق دهد.
- اختیار داشته باشد
اگر زوج به شوخی و یا در خواب و توهم صحبت از طلاق کند طلاق به وقوع نخواهد پیوست.
موجبات طلاق در قانون ایران
موجبات طلاق در قانون فعلی ایران را می‌توان از سه منظر مورد بررسی قرار داد:
- خواست و اراده مرد در طلاق
- طلاق به درخواست زن
- خودداری یا ناتوانی شوهر نسبت به پرداخت نفقه
- عسر و حرج زن
- غیبت شوهر
- وکالت زن در طلاق
- طلاق توافقی
در این نوع طلاق درصورتی که زوجین با توجه به شرایط خود به این نتیجه برسند که توانایی ادامه زندگی با یکدیگر را ندارند، می‌توانند اقدام به طلاق توافقی نمایند. البته باید مدنظر قرار داد که در قانون جدید، شرط انجام مشاوره پیش از طلاق توافقی و وجود حکم دادگاه برای جاری ساختن صیغه طلاق توافقی در دفاتر ازدواج و طلاق ضرورت دارد.
در طلاق توافقی مسائل مربوط به حضانت فرزند، مهریه، نفقه، جهیزیه و … همگی به صورت توافقی بین زن و مرد تعیین می‌شود. پیشنهاد می‌شود برای دریافت اطلاعات کامل در مورد طلاق توافقی نوشتار حقوقی همه چیز درباره طلاق توافقی از ثمین عدالت را مطالعه بفرمایید.
انواع طلاق
اگر طلاق به حکم دادگاه باشد، آئین دادرسی ویژه‌ای برای آن پیش بینی شده است. طلاق ممکن است قضائی باشد، یعنی به حکم دادگاه انجام شود یا غیر قضایی باشد، یعنی بدون دخالت دادگاه انجام پذیرد.
در اکثر کشورها مانند فرانسه، ایتالیا، انگلیس و آمریکا طلاق فقط به حکم دادگاه امکان‌پذیر است. در کشور ما نیز شرایط به همین منوال است. زیرا به موجب قانون حمایت خانواده طلاق فقط پس از صدور گواهی عدم امکان سازش به وسیله دادگاه واقع می‌شود.
در برخی کشورها امکان طلاق به اراده مرد و بدون دخالت دادگاه وجود دارد که طلاق غیر قضائی است.
طلاق رجعی و طلاق بائن چیست؟
بر اساس یک نوع تقسیم‌بندی کلی طلاق‌ها به دو دسته رجعی و بائن تقسیم می‌شوند. و هرکدام دارای جنبه‌های حقوقی مختلفی هستند.
طلاق رجعی
در طلاق رجعی شوهر می‌تواند در مدت‌زمان عده بدون نیاز به عقد مجدد به همسر خود مراجعه کرده و زندگی از سر گرفته شود. طلاق رجعی نکات حقوقی خاصی به دنبال دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌شود.
- نفقه باید به همسر پرداخت شود.
- مرد و زن در دوران عده از هم ارث می‌برند.
- زنی که در عده طلاق رجعی حق ازدواج ندارد
- مرد در دوران عده همسر خود نمی‌تواند با خواهر وی ازدواج کند
- مرد برای ازدواج در دوران عده همسرش خود در طلاق رجعی نیاز به اجازه دادگاه دارد.
- رابطه نامشروع زن در زمان عده، حکم رابطه زن شوهردار را دارد.
طلاق بائن
در طلاق بائن مرد حق رجوع به همسر خود را زمان عده ندارد. اگر مرد پشیمان شده و بخواهد زندگی مشترک با همسر طلاق‌داده‌ی خود را از سر بگیرد، باید تا پایان عده صبر کند. تمام حقوقی که زن و شوهر در طلاق رجعی نسبت به یکدیگر دارند، در این نوع طلاق از آن‌ها سلب می‌شود.
در طلاق بائن قطع کامل رابطه زوجیت را داریم. بر اثر طلاق بائن زن و شوهر از قید زناشویی آزاد می‌شوند و شوهر پس از طلاق می‌تواند بدون اشکال ازدواج کند. اما زوجه باید عده نگاه دارد و نمی‌تواند در ایام عده با دیگری ازدواج کند. بنابراین با وقوع طلاق بائن حقوق و تکالیفی که زن و شوهر نسبت به یکدیگر داشتند ساقط می‌گردد. اقامتگاه زن دیگر تابع اقامتگاه شوهر نیست. نفقه ایام عده نیز به زن تعلق نمی‌گیرد مگر اینکه آبستن باشد. (ماده ١١٠٩ ق م)
همه طلاق‌ها رجعی هستند مگر موارد ذیل:
- جدایی که قبل از نزدیکی اتفاق بیفتد.
اگر مردی همسر خود را قبل از وقوع آمیزش جنسی طلاق دهد، این طلاق بائن است.
۲- طلاق زن یائسه
طلاق زن یائسه از نوع بائن است و مرد بدون جاری شدن صیغه عقد نمی‌تواند به زندگی مشترک خود بازگردد.
۳- طلاق خلع
طلاق خلع آن است که زن به‌دلیل کراهت که از شوهر، در مقابل مالى که به شوهر می‌دهد جدا شود، این مال می‌تواند برابر با مهریه باشد یا کم‌تر و بیشتر از آن
۴- طلاق مبارات
طلاقی است که در آن زن و شوهر هر دو از یکدیگر کراهت داشته باشند . تفاوت آن با طلاق خلع در میزان مالی است که زن به شوهر می‌دهد. و نباید بیش مهریه باشد.
۵- سومین طلاق
طلاق پی در پی بعد از سه وصلت از نوع بائن است.
