مصادیق کلاهبرداری چیست و چه کارهایی از مصادیق کلاهبرداری محسوب می شود. نگاه قانون به کلاهبرداری چگونه است و چه مجازاتی دارد.
یکی از نکات جالب توجه در کلاهبرداری این است که فردی که مورد کلاهبرداری واقع شده است، مال خود را با رضایت در اختیار کلاهبردار قرار می‌دهد و این وجه متمایزکننده این جرم از سایر جرایم علیه اموال است اما درباره اینکه چه اقداماتی مشمول عنوان کلاهبرداری است، می‌توان گفت ماهیت هر اقدامی که با سوءنیت و به طور متقلبانه صورت گیرد و موجب فریب افراد شود و از این طریق مرتکب بتواند مال دیگری را ببرد، مشمول عنوان کلاهبرداری است.
ماده یک قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء اختلاس و کلاهبرداری به تعریف ارکان و شرایط قانونی این جرم پرداخته است که طبق این ماده هر کس از راه حیله و تقلب مردم را به وجود شرکت‌ها یا تجارت‌خانه‌ها یا کارخانه‌ها یا مؤسسات موهوم یا به داشتن اموال و اختیارات واهی فریب دهد یا به امور غیرواقع امیدوار کند یا از حوادث و پیشامدهای غیرواقع بترساند یا اسم یا عنوان مجعول اختیار کند و به یکی از وسایل مذکور و یا وسایل تقلبی دیگر وجوه و یا اموال یا اسناد یا حوالجات یا قبوض یا مفاصاحساب و امثال آنها را تحصیل کرده و از این راه مال دیگری را ببرد کلاهبردار محسوب و علاوه بر رد اصل مال به صاحبش، به حبس از ۱ تا ۷ سال و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که اخذ کرده است محکوم می‌شود.
در ادامه ماده یک قانون تشدید مجازات و تکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری آمده است در صورتی که شخص مرتکب برخلاف واقع عنوان یا سمت مأموریت از طرف سازمان‌ها و مؤسسات دولتی یا وابسته به دولت یا شرکت‌های دولتی یا شوراها یا شهرداری‌ها یا نهادهای انقلابی و به طور کلی قوای سه‌گانه و همچنین نیروهای مسلح، نهادها و مؤسسات مأمور به خدمت عمومی اتخاذ کرده یا اینکه جرم با استفاده از تبلیغ عامه از طریق وسایل ارتباط جمعی از قبیل رادیو، تلویزیون، روزنامه و مجله یا نطق در مجامع و یا انتشار آگهی چاپی صورت گرفته باشد یا شهرداری‌ها یا نهادهای انقلابی به خدمت عمومی باشد. علاوه بر رد اصل مال به صاحبش به حبس از ۲ تا ۱۰ سال و انفصال ابد از خدمت دولتی و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که اخذ کرده است محکوم می‌شود.
براساس تبصره یک و دو این ماده در کلیه موارد مذکور در این ماده در صورت وجود جهات و کیفیات مخففه دادگاه می‌تواند با اعمال ضوابط مربوط به تخفیف، مجازات مرتکب را فقط تا حداقل مجازات مقرر در این ماده (حبس) و انفصال ابد از خدمات دولتی تقلیل دهد ولی نمی‌تواند به تعلیق اجرای کیفر حکم دهد. همچنین مجازات شروع به کلاهبرداری حسب مورد حداقل مجازات مقرر در همان مورد خواهد بود و در صورتی که نفس عمل انجام شده نیز جرم باشد، شروع‌کننده به مجازات آن جرم نیز محکوم می‌شود.
۲۵ عملی که مصداق کلاهبرداری است
هر چند در قانون مصادیق جرم کلاهبرداری عنوان شده اما شاید خالی از لطف نباشد اعمالی که مصداق این جرم هستند را به زبانی ساده مرور کنیم.
۱٫ تبانی اشخاص برای بردن مال غیر
۲٫ اشخاصی که به عنوان ثالث وارد دعوا می‌شوند یا بر حکمی اعتراض می‌کنند یا بر محکوم‌به حکمی مستقیماً اقامه دعوا کنند، مشروط بر اینکه سابقاً با یکی از اصحاب دعوا سر بردن مال یا تضییع حق طرف دیگر تبانی کرده باشند.
۳٫ انتقال مال غیر عیناً یا منفعتاً
۴٫ انتقال گیرنده مال غیر، مشروط بر اینکه از مال غیر بودن در هنگام معامله عالم باشد
۵٫ معرفی مال غیر به عوض مال خود
۶٫ کسی که برخلاف واقع مبادرت به تقاضای ثبت ملک کند کلاهبردار محسوب می‌شود.
۷٫ تقاضای ثبت ملک توسط امین، به عبارت دیگر هر کس نسبت به ملکی امین محسوب می‌شود و به عنوان مالکیت تقاضای ثبت آن را بکند به مجازات کلاهبرداری محکوم خواهد شد.
۸٫ خیانت یا تبانی متصرف برای ثبت ملک به نام دیگری و یا متصرف قلمداد کردن خود، به عبارت دیگر هر گاه شخص ملکی را به یکی از عناوین «اجاره، عمری، رقبی، سکنی، مباشرت یا امین» متصرف بوده، شخصاً تقاضای ثبت کند ولی به واسطه خیانت یا تبانی او، ملک به نام دیگری به ثبت برسد، هر دو به عنوان مجرم اصلی و به عنوان کلاهبردار مجازات خواهند شد.
۹٫ خودداری از استرداد حق طرف
۱۰٫ تحصیل تصدیق انحصار ورق برخلاف واقع
۱۱٫ اظهارات خلاف واقع مؤسسین و مدیران شرکت‌های با مسئولیت محدود در مورد پرداخت تمام سهم‌الشرکه نقدی و تسلیم سهم‌الشرکه غیرنقدی در اوراق و اسناد لازم برای ثبت شرکت
۱۲٫ تقاضای ثبت ملک توسط وارث با علم به انتقال یا سبب مالکیت مورث
۱۳٫ تقویم متقلبانه سهم‌الشرکه غیرنقدی به مبلغ بیش از قیمت واقعی
۱۴٫ تقسیم منافع موهوم با نبود صورت دارایی بین شرکا توسط مدیران
۱۵٫ تقسیم منافع موهوم به استناد صورت دارایی بین شرکا به وسیله مدیران
۱۶٫ هر کس برخلاف حقیقت مدعی وقوع تعهد ابتیاع سهام یا تأدیه قیمت سهام شده یا وقوع تعهد و تأدیه‌ای را که واقعیت ندارد، اعلان یا جعلیاتی منتشر کند که به این وسایل دیگری را وادار به تعهد خرید سهام با تأدیه قیمت سهام کند اعم از اینکه عملیات مذکور مؤثر شده یا نشده باشد.
۱۷٫ هر کس به طور تقلب برای جلب تعهد یا پرداخت قیمت سهام، اسم اشخاصی را برخلاف واقع به عنوانی از عناوین جزء شرکت قلمداد کند.
۱۸٫ مدیرانی که با نبودن صورت دارایی یا به استناد صورت دارایی مزور، منافع موهومی را بین صاحبان سهام تقسیم کرده باشند.
۱۹٫ به مصرف رساندن ارز دولتی به مصرفی غیر از خرید کالا
۲۰٫ فروختن ارز دولتی در بازار آزاد یا سیاه
۲۱٫ فروش کالاهای تهیه شده با ارز دولتی به بهایی گران‌تر از نرخ مقرر
۲۲٫ هر نوع سوءاستفاده دیگری راجع به معاملات ارزی
۲۳٫ جعل عنوان نمایندگی بیمه
۲۴٫ هر گونه نقل و انتقال اموال موضوع اصل ۴۹ قانون اساسی به منظور فرار از مقررات این قانون پس از اثبات، باطل و بلااثر است. انتقال گیرنده در صورت مطلع بودن و انتقال‌دهنده به مجازات کلاهبرداری محکوم خواهد شد.
۲۵٫ کسی که طلب خود را به غیرمدیون انتقال دهد و بعد از انتقال آن را از مدیون سابق خود دریافت کرده باشد یا انتقال دهد.
