برای اینکه در دعاوی یک امری به اثبات برسد نیاز به دلیل می باشد و ادله اثبات د قانون مشخص و احصا شده است. در دعاوی کیفری شهادت یکی از ادله اثبات دعوا است.
برطبق قانون شهادت خبری است که به نفع یا به ضرر خبردهنده نخواهد بود بلکه به نفع و ضرر دیگران می باشد و همچنین شهادت اطلاعات یک فرد خارج از دعوا است که موضوع مورد ادعا را می بیند و یا می شنودو یا اگر موضوع جزء موارد دیدنی و شنیدنی نبوده باشد نسبت به آن آگاهی پیدا کرده باشد مثلا قردی از موضوعی و یا حادثه و واقعه ای اعم از اینکه جزیی یا کلی بوده و اینکه فی مابین چند نفر صورت گرفته باشد آکاه شده و یا دیده و شنیده باشد و در دادگاه حقوقی و یا دادگاه کیفری خبر دهد یا اطلاع‌رسانی کند. پس در نتیجه شهادت به این صورت خواهد بودکه فردی نسبت به حقیقت امری اطلاعات شخصی داشته باشد و گواهی داده و برای کشف حقیقت آن را در معرض استفاده دیگران قرار خواهد داد.
تعریف شهادت کذب
در برخی از اوقات در دعاوی کیفری افرادی که برای شهادت احضار شده اند خلاف آنچه حقیقت دارد را بیان می کنند که این رفتار آنان مطابق قانون جرم خواهد بود و به آن شهادت کذب می گویندو به عبارت دیگر هر گاه کسی مبادرت به ادای گواهی دروغ توسط گواه نزد مقامات رسمی در دادگاه کیفری بنماید مورد تعقیب کیفری قرار خواهد گرفت
عناصر متشکله جرم
عنصر قانونی
قانون مجازات اسلامی در این خصوص در ماده۶۵۰اعلام می دارد که هر کس در دادگاه نزد مقامات رسمی شهادت دروغ بدهد به ۳ ماه و یک روز تا ۲ سال حبس یا به یک میلیون و ۵۰۰ هزار تا ۱۲ میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.
عنصر مادی
ادای شهادت کذب می بایست در دادگاه و نزد مقامات رسمی صورت بپذیرد و همچنین این جرم از جمله جرایم کیفری مطلق محسوب می گردد.
عنصر معنوی
در دعاوی کیفری در خصوص شهادت کذب سوء نیت عام به معنی قصد انجام عمل مجرمانه می باشد و با توجه بر اینکه این جرم از جرایم عمدی است در نتیجه بر این مبنا نمی‌توان کسی را که به طور سهوی و به صورت اشتباهی مبادرت به بیان اکاذیبی در قالب شهادت نموده است را بر طبق مقررات ماده ۶۵۰ قانون مجازات اسلامی مورد تعقیب کیفری دانست. همچنین در این جرم بایستی به این نکته توجه داشت که سوء نیت خاص از اجزای تشکیل‌دهنده آن محسوب نخواهد شد.
شرایط تحقق جرم
برای محقق شدن جرم شهادت کذب باید دو اقدام انجام شود:
- شهادت دروغ بایستی در دادگاه به بیان شده باشد و هرگاه شهادت در خارج از دادگاه بوده و همچنین نیزدر مراجعی که به آنها دادگاه اطلاق نخواهد شد به عمل آید، نمی توان مفاد ماده ۶۵۰ قانون مجازات اسلامی را مشمول آن دانست.
- شهادتی که اقراد ادا می نمایند باید در نزد مقامات رسمی بوده باشد؛ لذا هر زمانی که شخصی که مبادرت به استماع شهادت می‌کند، صلاحیت استماع شهادت را نداشته باشد، رفتار او جزء دعاوی کیفری نبوده و بیان شهادت این شخص را نمی توان مشمول ماده ۶۵۰ قانون مجازات اسلامی دانست.
تعقیب شاهد کاذب
برای اینکه بتوان شکایت کیفری را نسبت به شاهدی که به صورت کذب شهادتی را داده است مطرح نمود در ابتدا نیاز است که کذب بودن شهادت چنین شخصی در دادگاه به موجب حکم قطعی به اثبات رسیده باشد.
نکته قابل توجه این است که عدم شهادت دادن و همچنین کتمان نمودن آن مطابق با قوانین و مقررات جزایی در ایران جرم محسوب نخواهد شد.
هرگاه شهادت در پرونده ای ملاک صدور حکمی قرار گرفته باشد و پس از آن موضوع کذب بودن با عنوان دعاوی کیفری در طی یک شکایت کیفری مطرح شود و به اثبات برسد و شاهد کذب به مجازات مرتبط با رفتار محکوم شود این امر موجب بطلان حکمی است که مستند صدور آن شهادت بوده است و همچنین هر حکمی که بر این اساس صادر شده باشد نیز بلااثر خواهد بود.و در صورتی که محکوم‌به وجود داشته باشد، بایستی مسترد گردد و در صورتی که موجود نباشد شهودی که شهادت کذب داده‌اند و موجبات این ضرر را فراهم آورده اند بایستی غرامت را پرداخت کنند.
نکته قابل توجه این می باشد که مطابق قواعد کلی مسئولیت مدنی، در صورتی که شخصی سبب ورود خسارت به دیگری بشود، باید آن را جبران نماید و در این مورد نیز شهود باید خسارت زیان‌دیده را جبران نمایند و ماده ۶۵۰قانون مجازات اسلامی نیز معترض جبران خسارت توسط شهود کذب را نشده است.
ماده ۲۰۱ قانون آیین دادرسی کیفری اعلام می دارد هنگامی که دادگاه از شهود و مطلعین درخواست ادای شهادت یا اطلاع کند و بعد مشخص گردد که این شهادت خلاف واقع بوده باشد اعم از اینکه به نفع یا به ضرر یکی از طرفین دعوا باشد علاوه بر اینکه در دعاوی کیفری شهادت کذب، دادگاه به موضوع رسیدگی و مجازات شهادت دروغ برای آنان در نظر گرفته می شود .هر گاه این شهادت خلاف واقع آنان موجبات وارد آمدن خسارتی را فراهم کرده باشد به تأدیه آن خسارت در حق شخصی که شهادت به نفع یا ضرر او بوده نیز محکوم خواهند شد.
آثار شهادت کذب
با توجه بر اینکه شهادت کذب جزء دعاوی کیفری محسوب می شود در نتیجه اولین اثر آن تعیین مجازات سه ماه و یک روز تا دو سال حبس یا یک میلیون و ۵۰۰ هزار تا ۱۲ میلیون ریال جزای نقدی خواهد بود که ماده ۶۵۰ قانون مجازات اسلامی هم به آن اشاره کرده است.
شهادت دروغ موجب بطلان حکم خواهد شد و به تبع آن تمام احکامی را هم که بر این اساس صادر خواهند شد، بلااثر می گردد.
همانطور که معلوم و معین می باشد هر گاه شخصی سبب ورود خسارت بشود مسئول جبران آن خواهد بود در نتیجه و بر مبنای این اصل در شهادت کذب نیز شهودی که بیان کذب داشته اند باید خسارت زیان‌دیده را جبران نمایند.
در دعاوی کیفری دروغ و کذب بودن شهادت از موجبات درخواست اعتراض حتی در صورت قطعی شدن حکم خواهد بود
در صورتی که شاهد پس از اتیان سوگند شهادت دروغ بدهد. با احراز این موضوع برای دادگاه، مجازات سوگند و شهادت دروغ قابل جمع خواهد بود واین نکته وحود دارد که اگر شهادت دروغ در مورد دعوای کیفری باشد که مجازات های آن حدود، قصاص یا دیات باشد، قاعده جمع مجازات‌ها اعمال خواهد گردید.
منابع:
- برگرفته از مبحث شهادت کذب در قانون مجازات اسلامی
- برگرفته از محشای قانون مجازات اسلامی / ایرج گلدوریان
