بدون شک یکی از دعاوی خانوادگی که رایج می باشد استرداد جهیزیه می باشد در سال های گذشته که جهیزیه تنها در حد وسایل و احتیاجات ابتدایی زندگی بود کمتر شاهد رفتن زوجین به دادگاه بودیم اما امروزه با توجه بر ارزش اقتثادی که اموال دارند و با توجه بر تورمی که در جامعه به وجود آمده است و همچنین تزلزل بیشتر زندگی‌های مشترک و افزایش طلاق، مشکلات حقوقی جهیزیه گریبان زوجین را گرفته است. قضات نیز همچنین بر مبنای ماده ۲۹ قانون حمایت خانواده در رأی صادره ای که مبنای آن طلاق می باشد در خصوص امور مالی نیز تعیین و تکلیف انجام داده و موضوع جهیزیه هم شامل این تصمیم گیری خواهد شد در این مقاله سعی بر آن است که به مسائل مرتبط با دعاوی خانوادگی استرداد جهیزیه بپردازیم.
اولین موضوعی که باید رعایت گردد تهیه فهرستی از اقلام جهیزیه و در اصطلاح همان سیاهه جهیزیهمی باشدرکه توسط زن به صورت دقیق و با ذکر جزئیات و تعداد دقیق اقلام تهیه خواهد شد در این مورد دو نفر شهود که از خویشاوندان مرد و زن خواهند بود در ذیل این برگه را امضاء میکنند با توجه بر این شرایط در دعاوی خانوادگی استرداد جهیزیه این فهرست سند عادی محسوب می شود و قابلیت استناد داشته و به عنوان مدرک قطعی محسوب می شود و در صورتی که در دو نسخه باشد در این مورد مرد هم می تواند در زمان هایی که زن در دادگاه ادعایی بیش از فهرست واقعی جهیزیه دارد به نسخه دوم استناد و کذب بودن ادعای زن را اثبات نماید.
جهیزیه از نظر حقوقی :
با توجه بر اینکه زن دارای استقلال مالی کامل می باشد لذا آوردن جهیزیه هیچ حقی را برای شوهر در خصوص مالکیت نسبت به آن اموال ایجاد نخواهد کرد و شوهر تنها قادر خواهد بود که از آن استفاده کند. در نتیجه زن در هر زمانی که بخواهد می تواند جهیزیه خود را به دیگری انتقال بدهد یا آن را استرداد نموده و به منزل پدری خود ببرد.
استرداد جهیزیه:
دعاوی خانوادگی استرداد جهیزیه در زمانی می باشد که فی مابین زن و مرد اختلافی رخ می دهد. در این حالت اصولا مردها با در حبس قراردادن جهیزیه سعی در اخذ شروطی برای پایان دادن اختلاف می نمایند که خود مسئولیت هایی را به وجود خواهد آورد. در ابتدا زوجه برای گرفتن جهیزیه بایستی دادخواست حقوقی به دادگاه ارائه نماید است. مطابق بر بند ۵ از ماده ۴ قانون حمایت خانواده رسیدگی به دعاوی خانوادگی جهیزیه در صلاحیت دادگاه خانواده خواهد بود. نکته مهم این است که احتمال از بین بردن جهیزیه از سوی شوهر وجود خواهد داشت در نتیجه زن بایستی پیش از اینکه مبادرت به طرح دعوا نماید می تواند مطابق بر ماده ۱۰۸ از قانون آیین دادرسی مدنی در موردی که خواسته در معرض نابودی قرار دارد از دادگاه تقاضای صدور قرار تأمین کرده و همچنین در صورتی که سیاهه جهیزیه در دفترخانه اسناد رسمی تنظیم شده باشد، مطابق بر بند الف ماده ۱۰۸ قانون فوق الاشاره تقاضای صدور قرار تأمین خواسته را بدهد .
در دعاوی خانوادگی استرداد جهیزیه حالت های مختلفی پیش می آید :
۱٫ جهیزیه دارای سیاهه: در زمانی که در خصوص جهیزیه فهرستی از سوی زوجه و خانواده او تنظیم شده و امضاء و رسید از شوهر اخذ شده باشد و بعد به منزل مشترک منتقل گردد در این صورت با وجود اختلاف ، زوجه خواهد توانست با مراجعه به دادگاه تأمین دلیل با جلب نظر کارشناس یا از طریق مدیر شعب مربوطه در شورای حل اختلاف نسبت به تأمین دلیل و ثبت و ضبط جهیزیه اقدامات لازم را مبذول دارند.
- جهیزیه بدون سیاهه: در زمانی که فهرستی از اقلام جهیزیه توسط زن تهیه نشده باشد.
- استرداد جهیزیه به لحاظ قانونی ؛ مطابق ماده ۱۱۰۷قانون مدنی مرد بایستی مبادرت به تهیه وسایل زندگی برای زن نماید و این جزء نفقه بوده و بایستی انجام بپذیرد. یعنی زن تکلیفی برای فراهم کردن وسایل زندگی نخواهد داشت.
چند نکته در استرداد جهیزیه:
۱-زوجین در خصوص اینکه جهیزیه به زن تعلق دارد و او حق بردن آن را نیز خواهد داشت توافق نموده اند.
۲-استرداد جهیزیه درزمانی که لیست جهیزیه وجود دارد و خانواده زن طبق رسم اقدام به تهیه لیست جهیزیه کرده اند بایستی و فرآیند قانونی خود را طی نماید.
۳ در دعاوی خانوادگی استرداد جهیزیه، مواقعی که فهرست جهیزیه وجود نداشته باشد زوجه تنها می تواند موضوع استرداد رابا شهادت شهود اثبات کند که در این مورد تشخیص و ارزش شهادت شاهدان بستگی به نظر قاضی خواهد داشت.
نکته مهم در مورد استرداد جهیزیه این است که اقدام قانونی برای استرداد جهیزیه نیازمند مراجعه به دادگاه خانواده یا شورای حل اختلاف می باشد و مورد ادعا بایستی توسط زن به اثبات برسد.
همچنین درصورتی که زن بدون اطلاع و هماهنگی با شوهر خود اقدام به بردن جهیزیه نماید مرد خواهد توانست شکایت کیفری سرقت از زن بنماید. در نتیجه بهتر می باشد استرداد جهیزیه درحضور شاهدان صورت بپذیرد.
نکته دیگر این است که زن مالک وسایل و لوازمی است که با خود به منزل مشترک خواهد برد و مرد صرفا حق استفاده آن را دارد وهرگاه مرد درصورت تعدی و تفریط بخشی و یا تمامی آن را از بین ییرد زن حق خواهد داشت علیه او شکایت کیفری نماید.
مراحل رسیدگی به دعاوی خانوادگی استرداد جهیزیه
زن در دعوای استرداد جهیزیه بایستی در ابتدا به دادگاه خانواده در محل خود مراجعه نموده و طرح دعوا نماید و دادگاه مبادرت به تعیین وقت رسیدگی می نماید در صورت حاضر نشدن شوهر رأی صادره به صورت غیابی خواهد بود که تا ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ قابل واخواهی توسط مرد می باشد بعد از سپری شدن مهلت ۲۰روز در صورت اقدام نکردن زوج به واخواهی یک مدت ۲۰ روزه دیگری برای طرفین در نظرر گرفته شده است که نسبت به حکم صادره تقاضای تجدید نظر از جانب طرفین صورت بپذیرد. این تجدید نظر در دادگاه تجدید نظر استان مورد رسیدگی قرار می گیرد. در صورت عدم تجدید نظر خواهی یا قطعیت حکم، مطابق ماده ۱ قانون اجرای احکام مدنی زوجه خواهد توانست اقدام به تقاضای صدور اجرائیه و ابلاغ آن به شوهر نماید تا زمانی که زوجه درخواست صدور اجرائیه نکند هیچ اقدام قانونی نسبت به صدور اجرائیه انجام نمی‌شود. در واحد اجرای احکام دستور بر مبنای تحویل جهیزیه به زوجه صورت خواهد پذیرفت.
منابع :
برگرفته از قانون مدنی و قانون حمایت خانواده
