ارث چیست؟
در این مقاله به نحوه محاسبه سهم ارث می پردازیم. در تعریف ارث آمده است که کلیه اموال، عناوین، بدهی‌ها، حقوق و وظایف شخص پس از مرگ است که به شخص دیگری منتقل می شود. چگونگی انتقال این اموال، عناوین، بدهی ها، حقوق و وظایف شخص را قانون مشخص کرده است. باید به این نکته اشاره داشت که ارث از قوانین پیچیده حقوقی است که برای بررسی آن باید مورد به مورد را مورد بحث و سنجش دقیق قرار داد و در رابطه با آن نمی توان سخنی کلی ایراد کرد. تفاوت مختلفی که در پرونده های ارث پیدا می شود مربوط است به بازماندگان فرد متوفی که در پرونده های مختلف با یکدیگر متفاوت است. همچنین جنسیت بازماندگان و فرزندان در میزان ارث اثرگذار است. اما به طور کلی سهم ارث چگونه سنجیده و تعیین می شود و میزان سهم ارث اطرافیان و نزدیکان فرد متوفی چگونه است؟ با موسسه حقوقی ثمین عدالت همراه باشید.
سهم ارث
برای آنکه از چگونگی میزان ارث آگاه شویم باید نسبت به طبقه بندی و درجات بازماندگان فرد متوفی شناخت داشته باشیم. اشخاصی که به موجب نسب ارث می برند سه دسته یا طبقه هستند که در هر دسته یا طبقه دو درجه دارند. فرزندان و افرادی که با متوفی قرابت نسبی دارند و یا زوج یا زوجه و افرادی که با متوفی قرابت سببی دارند با توجه به میزان نزدیکی با متوفی در طبقات مختلفی قرار می گیرند که بر همین مبنا سهم ارث آنها تعیین می شود و با توجه به جایگاه هر یک میزان سهم ارث متفاوت خواهد بود. سه دسته افراد براساس نزدیکی نسبی عبارتند از :
۱٫ پدر و مادر و فرزندان
۲٫ اجداد و برادر و خواهر و فرزندان آنها
۳٫ اعمام (عمو) و عمات (عمه) و اخوال (دایی) و خالات (خاله)
فرض یا سهام معینه
نصف (۱/۲)،
ربع (۱/۴) ،
ثمن (۱/۸) ،
دو ثلث (۲/۳) ،
ثلث (۱/۳)
و سدس ترکه (۱/۶)
در این دسته بندی پدر و مادر و فرزندان در طبقه اول قرار دارند و در صورت فوت فرد متوفی و حضور پدر و مادر بخشی از ارث متعلق به مادر و پدر خواهد بود. اما در صورتی که فرزندان نیز وجود داشته باشند میزان این سهم ارث متفاوت خواهد بود. در صورت عدم وجود فرزند تمام ارث به مادر و پدر و یا یکی از آنها خواهد رسید که در صورت زنده بودن هر دو به مادر یک ثلث از ارث و به پدر دو ثلث از ارث خواهد رسید.
نحوه محاسبه ارث
در ادامه نحوه محاسبه ارث را برای شما خواهیم آورد. این فهرست می تواند در مورد سهم ارث و میزان رسیدن ارث روشن گر باشد.
سهم ارث زوجه: ۱/۸ اگر متوفی فرزند داشته باشد، ۱/۴ اگر متوفی فرزند نداشته باشد.
سهم ارث زوج: ۱/۴ اگر متوفی فرزند داشته باشد،۱/۲ اگر متوفی فرزند نداشته باشد.
سهم ارث مادر: ۱/۶ اگر متوفی فرزند یا خواهر و برادر داشته باشد، ۱/۳ اگر متوفی فرزند و خواهر و برادر نداشته باشد.
سهم ارث پدر: ۱/۶ اگر متوفی فرزند داشته باشد.
سهم ارث دختر(در صورتی که متوفی پسر نداشته باشد): ۱/۲ (نصف) واحد (یک دختر)، ۲/۳ متعدد
سهم ارث خواهر (مشترک از پدر و مادر یا مشترک از پدر، در صورتی که برادر یا اجداد پدری نباشد): ۱/۲ واحد (یک خواهر)،۲/۳ متعدد
سهم ارث برادر و خواهر (مشترک از مادر در صورتی که متوفی اجداد مادری نداشته باشد): ۱/۶ واحد، ۱/۳ متعدد
آیا زن از همه اموال شوهر ارث می برد؟
سوالی که ممکن است برای بسیاری مطرح باشد این است که آیا زن از همه اموال شوهر ارث می‌برد؟ در پاسخ به این سوال باید گفت پیش از پیروزی انقلاب، زن به استناد ماده ۹۴۶ قانون مدنی فقط از اموال منقول (هر چیزی که از شوهر باقی مانده بود) ارث می‌برد و در اموال غیرمنقول (ساختمان و زمین) سهمی نداشت و ارثی به او نمی رسید. اما پس از ۷۰ سال از تصویب این قانون، مجلس شورای اسلامی بر مبنای استفتایی از رهبر معظم انقلاب این ماده قانونی را اصلاح کرده و براساس آن زن از قیمت اموال غیرمنقول شوهر از جمله عرصه و اعیان ساختمان و زمین نیز ارث می‌برد. در قانون به افرادی که سهم ارث آنها مشخص و معین شده است فرض بر می گویند و کسانی را که سهم ارث آنها میزان معین و معلومی ندارد صاحبان قرابت می نامند. در تقسیم سهم ارث ابتدا میزان سهم فرض برها مشخص شده و سپس مابقی آن به قرابت تقسیم می شود.
بعد از تقسیم ارث براساس فرض ممکن است ترکه کم یا زیاد بیاید یعنی وقتی ترکه را بر مجموع فرض‌ها تقسیم می‌کنیم. زیادی ترکه مطلقاً به زوجه رد نمی‌شود حتی اگر وارث منحصر باشد، به زوج رد نمی‌شود مگر اینکه وارث منحصر باشد. کمبود ترکه هیچ وقت بر زوج و زوجه و خویشان مادری وارد نمی‌شود. در طبقه اول نقص بر یک یا چند دختر وارد می‌شود و در طبقه دوم سهم یک یا چند خواهر ابوینی (مشترک از پدر ومادر) یا ابی ( مشترک از پدر) کم می‌شود.
در ماده ۹۰۷ قانون مدنی آمده است که “اگر متوفی ابوین (پدر و مادر) نداشته و یک یا چند نفر اولاد داشته باشد” ترکه به طریق ذیل تقسیم می‌شود:
اگر فرزند، منحصر به یکی باشد خواه پسر خواه دختر تمام ترکه به او می‌رسد.
اگر اولاد متعدد باشند ولی تمام پسر، یا تمام دختر، ترکه بین آنها بالسویه (مساوی) تقسیم می‌شود.
اگر اولاد متعدد باشند و بعضی از آنها پسر و بعضی دختر، پسر دو برابر دختر می‌برد.
چند نکته درباره ارث
هرگاه میت اجداد و کلاله (خواهر و برادر) با هم داشته باشد دو ثلث ترکه به وراثی می رسد که از طرف پدر قرابت دارند و در تقسیم آن سهم ذکور دو برابر اناث خواهد بود و یک ثلث به وراثی می رسد که از طرف مادر قرابت دارند و بین خود بالسویه تقسیم می نمایند. لیکن اگر خویش مادری فقط یک برادر یا خواهر امی باشد فقط سدس ترکه به او تعلق خواهد گرفت.
زوجه در صورت فرزنددار بودن زوج یک هشتم از عین اموال منقول و یک هشتم از قیمت اموال غیرمنقول اعم از عرصه و اعیان ارث می برد.
زوجه در صورت فرزنددار نبودن زوج یک چهارم از عین اموال منقول و یک هشتم از قیمت موال غیرمنقول اعم از عرصه و اعیان ارث می برد.
لازم به ذکر است در صورت تعدد زوجات ربع (در صورت فرزند دار نبودن زوج) یا ثمن (در صورت فرزنددار بودن زوج) ترکه تعلق به زوجه دارد که بین آنها بالسویه تقسیم می شود.
