قانون تقسیم ارث در ایران

قانون تقسیم ارث در ایران کشورمان اگر زن دارای فرزند از شوهر مرحومش باشد، یک هشتم از اموال او را به ارث می برد.

وکالت امور ارثی

وکالت امور ارثی از مهم‌ترین خدمات وکالتی است که جامعه وکلای کشور به موکلان ارائه می‌دهند. اهمیت قرارداد وکالت امور ارثی تنها به دلیل بار مالی آن در تقسیم ارث یا پیچیدگی‌های حقوقی نیست. اگر عمیق‌تر به موضوع نگاه کنیم متوجه می‌شویم که شرایط روحی و روانی که وراث بعد از فوت متوفی دارند مسئولیت حرفه‌ای وکیل را به‌عنوان امین و معتمد افراد دشوارتر می‌کند. وکیل امور ارث تنها مسئول سامان دادن به جنبه حقوقی پرونده ارث نیست و نقش انسان دوستانه خطیری در تنظیم روابط وراث برای رسیدن به بهترین نتیجه دارد.

واژگان تخصصی ارث و وکالت امور ارثی

لغت ارث در میان عموم مردم به معنای مالی است که از متوفی (فردی که فوت کرده) باقی مانده است. و در اصطلاح حقوقی به معنای انتقال دارایی شخص متوفی به بازماندگان است. این انتقال بدون اراده متوفی و بازماندگان صورت می‌گیرد. به این معنی که فرد در تعیین میزان سهم هر نفر و یا محروم کردن یک نفر از ارث اختیاری ندارد. 

برای کسب بیشترین بهره از این نوشتار حقوقی بهتر است با زبان قانون بیشتر آشنا شویم و تا بخوبی معنای کلمات رایج در وکالت امور ارثی را در یابیم.

• متوفی: شخصی که فوت کرده است.
• ترکه: هرچیزی که از متوفی باقی مانده است و قابلیت انتقال به فردی دیگر را دارد.
• وارث: شخصی است که از متوفی ارث می‌برد.
• نسب: ارتباط و اتصال فردی به دیگری به واسطه ولادت شرعی.
• خویشان نسبی: وابستگی شخصی به شخص دیگر از طریق رابطه خونی را گویند. که می‌تواند مستقیم باشد، مانند رابطه فرزندی و پدری و چه با واسطه باشد، مانند رابطه دو برادر که از یک پدر و دو مادر هستند.
• خویشان سببی: خویشاوندی بین دو نفر که در اثر ازدواج به وجود می‌آید، خویشاوندی سببی نامیده می شود؛ مانند رابطه داماد با مادر یا خواهر همسر.
• طبقه ارث: تابحال کلمه طبقه ارث به گوشتان خورده است؟ ممکن است با شنیدن آن یاد طبقات ساختمان بیوفتید که بنوعی مرتبط با موضوع است. چرا که با تشبیه طبقه ارث به طبقات یک ساختمان بهتر می‌توان متوجه موضوع شد. اشخاصی که به موجب نسب ارث می برند، شامل سه طبقه هستند:
• طبقه اول: پدر و مادر،فرزند و اولاد فرزند
• طبقه دوم: اجداد، برادر و خواهر و اولاد آنان
• طبقه سوم: عمه ها، عموها، خاله ها، داییها و فرزندان آنان

قاعده‌ای در ساختمان ارث و وکالت امور ارثی وجود دارد و آن این است که اگر افرادی که در طبقات پایین هستند حاضر باشند( در قید حیات باشند) طبقه بعدی ارث نمی برند. اگر اشخاص طبقه اول زنده باشند طبقه دوم ارث نمی‌برند. اگر طبقه دوم فقط زنده باشند، طبقه سوم ارث نمی برد.

ارث از زبان وکیل باتجربه در وکالت امور ارثی

ارث زن

در قانون کشورمان اگر زن دارای فرزند از شوهر مرحومش باشد، یک هشتم از اموال او را به ارث می برد. در موارد چند همسری این یک هشتم بین همسرانی که در عقد دائم متوفی بوده‌اند تقسیم می‌شود.

اگر زن از شوهرش فرزند نداشته باشد، یک چهارم از او ارث می‌برد. در این حالت نیز در صورت وجود چند همسر همین یک چهارم میان زنان تقسیم می‌شود. زنان در ازدواج موقت از متوفی ارث نمی برند و چنانچه اراده شوهر اینگونه باشد که همسرش که صیغه او است، از او ارث ببرد، اثر قانونی ندارد.   

ارث مرد

مرد از زنی که فرزندی ندارد یک دوم ارث می‌برد و در صورتی که زن فرزند داشته باشد، یک چهارم. جالب است بدانید اگر زن فوت کند و ورثه‌ای نداشته باشد، شوهر تمام دارایی زن را به ارث خواهد برد.

ارث جنین

در قوانین جمهوری اسلامی ایران حتی جنین نیز تحت شرایطی ارث می‌برد. اگر جنین زنده به دنیا بیاید ارث به او تعلق می‌گیرد. حتی اگر برای لحظه‌ای گریه کند و بمیرد، باز ارث می برد. لذا در مواردی که فردی فوت می‌کند و وارثی دارد که هنوز به دنیا نیامده است، به اندازه سهم پسر برای او کنار می گذارند تا متولد شود.

ارث دو نفر که همزمان فوت کنند

مطابق ماده ۸۷۴ قانون مدنی، «اگر اشخاصی که بین آنها توارث باشد، بمیرند و تاریخ فوت یکی از آنها معلوم و دیگری از حیث تقدم و تاخر مجهول باشد، فقط آن که تاریخ فوتش مجهول است، از دیگری ارث می برد.» با این اوصاف تنها فردی که تاریخ فوتش، نامشخص است، از دیگری ارث می برد.

فرزندخواندگی

نه فرزندخوانده از مادر خوانده و پدر خوانده ارث می برد و نه پدر و مادر از فرزندخوانده.

شروط انتقال ارث

• از متوفی مالی به جا مانده باشد.
• باید رابطه خویشاوندی وجود داشته باشد. این خویشاوندی ممکن است سببی یا نسبی باشد. در رابطه سببی، زوجیت دائم موجب انتقال ارث می‌شود.
• وارث در زمان مرگ متوفی زنده باشد.
• جنینی که در شکم مادر است، به شرط آن که زنده متولد شود ارث می‌برد.
• مسلمان از کافر ارث می‌برد اما کافر از مسلمان ارث نمی‌برد.

موانع ارث از این قرارند:

• اگر کسی مرتکب قتل عمد شود، از ارث محروم می‌شود.
• در لعان، زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی‌برند و فرزندی نیز که مورد نفی و لعان پدر خود واقع شده است، از او ارث نمی‌برد. در تعریف لعان می‌توان گفت که در این حالت، پدر، فرزندی را که در زمان زوجیت با همسرش به دنیا آمده است، از خود نفی می‌کند و او را فرزند خود نمی‌داند.
• فرزند نامشروع از پدر و مادر ارث نمی‌برد.

آیا همیشه مرد بیشتر از زن ارث می‌برد؟

یکی از سوالات رایج موکلان در پررونده‌های وکالت در امور ارثی این است که آیا همیشه مرد بیشتر از زن ارث می‌برد؟ پاسخ این است که خیر.

علی رغم اینکه اغلب مردان سهم بیشتری از ارث دارند اما  مواردی نیز در قانون وجود دارد که ارث زن برابر یا بیشتر از مرد می‌شود.

 1- اگر متوفی فرزند داشته باشد، پدر و مادر او یک ششم ارث می‌برند و سهم پدر بیشتر از سهم مادر نیست.

٢- کلاله مادری(برادر و خواهر مادری) متوفی به اندازه مساوی ارث می‌برند.

۳- اگر متوفی  غیر از پدر و دختر وارث دیگری نداشته باشد، پدر یک ششم و دختر بیش از او ارث می‌برد.