احتمالا در بسیاری از آثار فرهنگی ادبی و غیره با عبارت تمام حقوق مادی و معنوی این اثر متعلق به مولف یا پدیدآورنده می باشد روبرو شده اید یا جمله تکثیر این اثر بدون اجازه پدیدآورنده با ناشر ممنون می باشد و پیگرد قانونی دارد. این جملات مربوط به حوزه حقوق مادی و معنوی می شود که بعضا حقوق مالکیت فکری نیز نامیده می شود. در این مقاله در خصوص مالکیت معنوی و حقوق مربوط به آن است این حقوق و این که چه اشخاصی دارای این حقوق هستند صحبت می کنیم.
حقوق ماکیت فکری در خصوص شاخه ای از علم حقوق است که به اختیارات و حقوق اشخخاصی که صاحب یک اثر فکری و معنوی می باشند مربوط است به عبارتی در خصوص اموالی است که بماهو خود فاقد وصف فیزیکی می باشند و شامل مالی می شود که حاصل تلاش و کار فکری و هنری ایجاد می گردد و فاقد ساختار فیزیکی و مادی می باشد. به طور مثال نقاشی، شعر، موسیقی، فیلم، مقاله، اختراع شامل مال فکری هستند.
در شرح تفاوت بین مال فکری و سایر اموال می توان اینطور بیان داشت که مال فکری می تواند به صورت همزمان توسط عده زیادی از افراد قرار گیرد بدون آنکه دچار آسیب یا ضرری بشود به عبارتی ذاتا یک مال محدود و انحصاری نمی باشد بر فرض مثال یک خودرو مال فیزیکی در دسته اموال منقول محسوب می شود و اشخاص محدودی به صورت همزمان می توانند از آن استفاده نمایند یا یک خودکار را در نظر بگیرید که تا زمانی که در اختیار یک نفر باشد فقط آن شخص امکان استفاده از آن را دارد. اما در خصوص اموال معنوی بر فرض مثال شما یک وسیله الکترونیکی جدید را اختراع میکنید و این اختراع منحصر به خود شما می باشد و به طور همزمان عده زیادی از اشخاص می توانند از آن اختراع الکترونبکی شما در زندگی خویش استفاده نمایند
به عبارتی چنانچه شما نحوه استفاده از اختراع خود را در اختیار دیگران قرار دهید یا نمونه هایی از اختراع خود را در اختیار دیکران قرار دهید آن ها می توانند از دانش و اختراع شما استفاده نمایند و همزمان بهره مند شوند و در این شرایط است که بحث مالکیت و حقوق معنوی مطرح می گردد. حقوق مالکیت فکری و معنوی در یک تقسیم بندی به دو دسته تقسیم می گردد الف) حقوق مالکیت ادبی و هنری ب) حقوق مالکیت صنعتی
بخش اول که مربوط به حقوق مالکیت ادبی و هنری است که به آن حق کپی رایت هم گفته می شود از اموال فکری که بیشتر دارای جنبه هنری ادبی دارند حمایت می کند. مثل کتاب ها یا موسیقی ها و فیلم ها و باید توجه داشت در این دسته از مالکیت معنوی جهت ثبوت حق مالک نیازی به انجام امور ثبتی نمی باشد به عبارتی به محص خلق این اثر مالکیت معنوی صاحب اثر مستقر می گردد و نیازی به طی نمودن تشریفات و مراحل ثبت قانونی نمی باشد.
در خصوص حقوق مالکیت معنوی صنعتی اینطور می توان بیان داشت که هرآنچه که شخصی در خصوص عرصه صنعت و تکنولوژی اختراع نماید شامل حقوق معنوی می گردد که البته به غیر از بحث اختراع موارد دیگری نیز وجود دارد که مشمول قوانین حقوق معنوی می باشند به طور مثال علایم تجاری، نام های تجاری، طرح های صنعتی که بر خلاف دسته اول که نیازی به ثبت ندارند در این نوع از حقوق معنوی مالک می بایست جهت تثبیت و استقرار قانونی مالکیت خویش تشریفات و مراحل قانونی را طی نماید و موضوع مال معنوی خویش را بر اساس مقررات به ثبت برساند و در این صورت قانون از مالکیت مالک حمایت می کند.
در حقوق مالکیت فکری دو نوع حقوق برای این مالکین به رسمیت شناخته شده است. دسته اول حقوق معنوی می باشد که در این حوزه از انحصاری بودن اثر شما به نام خودتان حمایت می شود به طور مثال شعری که شما نوشته اید یا نقاشی که کشیده اید یا موسیقی که ساخته اید مال فکری شما و به نام شما شناخته شده و حمایت حقوقی می گردد به عبارتی هیچ شخصی نمی تواند خودش را به جای شما صاحب آن اثر معرفی نماید و قانون از شما به عنوان صاحب و مالک آن اثر حمایت خواهد نمود.
دسته دوم حقوق مادی می باشد:
منظور از حقوق مادی در مالکیت فکری این است که کلیه حقوق از جمله اتفاعی و تملیکی و هرآنچه در خصوص بحث مالی مطرح باشد از جمله فروش یا هرگونه واگذاری شامل حقوق مادی می باشد به طور مثال حق تکثیر و فروش نسخه های یک کتاب متعلق به مالک آن اثر می باشد و شخص دیگری بدون رضایت مالک حق تکثیر و انتشار آن کتاب را نخواهد داشت و این حق فقط منحصر به مالک اثر می باشد البته مطابق قانون هر مالکی حق واگذاری مال خود را به دیگری دارد و بر این اساس مالک می تواند حق خویش را به دیگری منتقل نماید. باید توجه داشت که حقوق مادی اموال فکری دارای محدودیت زمانی می باشند به عبارتی این حقوق همیشگی نمی باشندبه طور مثال حقوق مادی اختراع برای مدت 20 سال تعیین شده است و قانون تا این مدت زمانی از این حق حمایت می کند.
