در مبحث ثبت اختراعات یکی از مهم‌‌ترین مسائل تعریف اختراع است. شاید در نگاه اول مفهوم اختراع بدیهی به نظر بیاید و فکر کنید حتی یک بچه کوچک هم می‌داند اختراع جیست. اما وقتی بحث ثبت اختراع در میان باشد باید معیاری درست برای تشخیص مواردی که در قانون اختراع محسوب می‌شوند، وجود داشته باشد. به همین دلیل ماده اول قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علایم تجاری مصوب ۱۳۸۶ به این مهم پرداخته است.
«ماده ۱ـ اختراع نتیجه فکر فرد یا افراد است که برای اولین بار فرآیند یا فرآورده‌ای خاص را ارایه می‌کند و مشکلی را دریک حرفه، فن، فناوری، صنعت و مانند آنها حل می‌نماید.»
مالکیت فکری و ثبت اختراع
مالکیت فکری واژه ای است که در زندگی امروز ما به تکرار مورد استفاده قرار می‌گیرد. ولی هنوز مفهوم ناچیزی از آن توسط عموم برداشت می‌شود. این عبارت ترجمه Intellectual Property Rights است. این عبارت ناظر بر خلاقیت‌های مورد استفاده در امور تجاری و بازرگانی است که شامل اختراعات، آثار ادبی و هنری، نشانه‌ها و عناوین است.
احتمالا در بسیاری از آثار فرهنگی ادبی و غیره با عبارت تمام حقوق مادی و معنوی این اثر متعلق به مولف یا پدیدآورنده می‌باشد روبرو شده‌اید. یا جمله تکثیر این اثر بدون اجازه پدیدآورنده با ناشر ممنوع می‌باشد و پیگرد قانونی دارد. این جملات مربوط به حوزه حقوق مادی و معنوی می شود که بعضا حقوق مالکیت فکری نیز نامیده می‌شود. برای بیشتر دانستن در این خصوص مقاله مالکیت معنوی و حقوق مربوط به آن از همین وبسایت را مطالعه بفرمائید.
چه اختراعی قابل ثبت است؟
حال که دانستیم اختراع چیست می‌خواهیم ببینیم چه اختراعی قابل ثبت است. بدین منظور نگاهی به ماده دو قانون یاد شده در بخش پیشین می‌اندازیم.
«ماده ۲ ـ اختراعی قابل ثبت است که حاوی ابتکار جدید و دارای کاربرد صنعتی باشد. ابتکار جدید عبارت است از آنچه که در فن یا صنعت قبلی وجود نداشته و برای دارنده مهارت عادی در فن مذکور معلوم و آشکار نباشد و از نظر صنعتی، اختراعی کاربردی محسوب می‌شود که در رشته ای از صنعت قابل ساخت یا استفاده باشد. مراد از صنعت، معنای گسترده آن است و شامل مواردی نظیر صنایع دستی، کشاورزی، ماهیگیری و خدمات نیز می‌شود.»
بطور کلی اختراع را می‌توان ایده‌ای جدید تعریف کرد که در عمل مشکل خاصی را در حیطه تکنولوژی حل می‌کند. اختراعات مربوط به نوآوری‌های علمی و فنی در بخش‌های گوناگون است. مواردی که ممکن است در مورد تقاضای ثبت اختراع قرار گیرند عبارت است از:
- ابداع هر محصول صنعتی جدید
- کشف هر وسیله جدید یا به کارگیری وسایل موجود به طریق جدید برای تحصیل یک نتیجه یا محصول صنعتی کشاورزی
موارد مذکور در ادامه نیز از امکان تقاضای ثبت اختراع مستثنی شده اند یعنی نمی‌توان آنها را ثبت اختراع کرد.
- هر اختراع یا تکمیلی که مخل انتظامات عمومی یا منافی عفت یا مخالف بهداشت عمومی باشد
- فرمول ها و ترکیبات دارویی. (این استثنا صرفا به مواد و اجزای تشکیل دهنده هر دارو مربوط می‌گردد و به ابداعات و اختراعات و اکتشافات دارویی مربوط نیست. در ضمن در ماده ۱۳ قانون مربوط به مقررات امور پزشکی و دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی مصوب سال ۱۳۳۴ حق ثبت فرمول و اسم ثابت و علامت صنعتی داروهای اختصاصی به رسمیت شناخته شده است.)
در ماده چهارم قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علایم تجاری مصوب ۱۳۸۶ موارد بسیار مهم و قابل توجهی ذکر شده است که از حیطه حمایت از اختراع خارج است که از این قرارند:
«ماده ۴ ـ موارد زیر از حیطه حمایت از اختراع خارج است:
الف ـ کشفیات، نظریه‌های علمی، روش های ریاضی و آثار هنری.
ب ـ طرح‌ها و قواعد یا روش‌های انجام کار تجاری و سایر فعالیت‌های ذهنی و اجتماعی.
ج ـ روش‌های تشخیص و معالجه بیماری های انسان یا حیوان.
این بند شامل فرآورده‌های منطبق با تعریف اختراع و مورد استفاده در روش‌های مزبور نمی‌شود.
د- منابع ژنتیک و اجزاء ژنتیک تشکیل دهنده آنها و همچنین فرآیندهای بیولوژیک تولید آنها.
هـ ـ آنچه قبلاً در فنون و صنایع پیش بینی شده باشد.
فن یا صنعت قبلی عبارت است از هر چیزی که در نقطه ای از جهان ازطریق انتشار کتبی یا شفاهی یا ازطریق استفاده عملی و یا هرطریق دیگر، قبل از تقاضا و یا درموارد حق تقدم ناشی از اظهارنامه ثبت اختراع ، افشا شده باشد. درصورتی که افشا اختراع ظرف مدت شش ماه قبل از تاریخ تقاضا یا در موارد مقتضی قبل از تاریخ حق تقدم اختراع صورت گرفته باشد، مانع ثبت نخواهد بود.
و ـ اختراعاتی که بهره‌برداری از آنها خلاف موازین شرعی یا نظم عمومی و اخلاق حسنه باشد.
مخترعین خارجی در ایران
در ارتباط با اتباع خارجی باید گفت مخترعی که در خارج از ایران برای اختراع خود مطابق قوانین محل گواهی اختراع دریافت کرده می‌تواند در صورتی که گواهی او منقضی نشده باشد در ایران نیز برای مابقی آن مدت گواهی اختراع تقاضا کند.
انتقال حقوق ناشی از اختراع ثبت شده
حقوق ناشی از اختراع ثبت شده قابل انتقال است و درصورت فوت صاحب حق به ورثه او منتقل می‌شود. انتقال مالکیت حق اختراع یا حق استفاده از موضوع اختراع بطور کلی یا جزئی برای صاحب آن وجود دارد. تولیدکنندگانی که مایل باشند از اختراعات ثبت شده استفاده کنند باید مجوزهایی از صاحبین اختراع اخذ کنند. که قاعدتا منوط به پرداخت حق امتیاز است.
برای رسیدن به پاسخ پرسش خود در مورد ثبت اختراع در قانون ایران با ما تماس بگیرید.
