از جمله جرایمی که بر علیه اشخاص انجام می پذیرد منازعه می باشد که غیر قابل گذشت نیز هست. هرگاه سه نفر در یک منازعه حضور داشته باشند و مرتکب جنایتی بشوند و یکی از نتایج مصرح در ماده ۶۱۵ قانون مجازات اسلامی را فراهم بیاورند به مجازات معین و مقرر در قانون محکوم می شوند در این موارد به دلیل اینکه موضوع از درجه اهمیت بالایی برخوردار می باشد وجود یک وکیل به جهت پیگیری موضوع در مرجع قضایی بسیار نیاز می باشد.
در خصوص منازعه با همدیگر دارای شرایط و ویژگی خاص می باشد که موجبات تعزیر را برای کسانی که در آن شرکت کرده اند به بار خواهد آورد. به طور کلی منازعه در زمانی است که تمام شرکت‌کنندگان مرتکب زد و خورد می شوند. در صورتی که گروهی مضروب واقع شده باشند و عکس‌العملی از خود نشان نداده باشند و به وسیله یک وکیل در دادگاه طرح دعوا نموده باشند دادگاه آنها را مشمول شرکت در نزاع دسته‌جمعی نمی داند. درمورد مجازات هر کدام از شرکت‌کنندگان در نزاع، بایستی به نتایج حاصله ای که از عمل آنها سر میزند توجه داشته باشیم و بر این مبنا مجازات نیز متفاوت می باشد.
عنصر قانونی
مطابق بر ماده ۶۱۵ قانون مجازات اسلامی هرگاه عده‌ای با یکدیگر منازعه کرده باشند هر کدام از شرکت‌کنندگان در نزاع، حسب مورد به مجازات مقرر محکوم خواهند گردید.
عنصر مادی
عنصر مادی منازعه عمل شرکت در نزاع دسته‌جمعی می باشد و در این حالت هر کدام از شرکا که عملشان در وقوع جرم تاثیرداشته باشد و جزیی از جرم انجام‌گرفته بوده باشد جرم را محقق می کنند.
در صورتی که چند نفر با یکدیگر درگیر شده و نزاع لفظی داشته باشند و بعد خود یا به وسیله وکیل شکایت کنند دادگاه آنها را به جرم نزاع دسته جمعی محکوم نمی کند و فقط در صورتی که در الفاظ آنها عباراتی به کار برده شده باشد که شامل جرم توهین و فحاشی بشود به آن محکوم می شوند. جرم منازعه، به مداخله در واقعه درگیری و منازعه محقق می گردد هر چند خود مرتکب مبادرت به ایراد صدمه نکرده باشد. در نتیجه به صرف شرکت در نزاع و تحقق نتایجی مانند قتل، نقص عضو و یا ضرب و جرح، باعث این خواهد شد که هر کدام از کسانی که در جرم دخالت داشته اند و باعث ارتکاب چرم شده اند محکوم و و مجازات قانونی را تحمل نمایند و در این مورد نیاز نمی باشد که شرکت‌کننده در نزاع، خود نیز ضرب و جرحی وارد نموده باشد.
شخصیت مجنی‌علیه در نزاع دسته‌جمعی مهم نیست یعنی تفاوتی ندارد که مجنی‌علیه از جمله طرف‌های درگیر بوده یا میانجی یا شخص ثالثی باشد. بنابراین لازم نیست مجنی‌علیه حتماً خود از شرکت‌کنندگان در منازعه باشد.
رفتار فیزیکی
رفتار فیزیکی که برای محقق شدن این جرم نیاز می باشد فعل مثبتی که به شکل عملی است خواهد بود و نه لفظی یا نظایر آن لذا در صورتی که شخصی به دلیل نزاع لفظی شکایت کرده باشد طرف مقابل و یا وکیل او می تواند در مقام دفاع تحقق جرم منازعه را منتفی اعلام نماید و در صورت عدم انجام فعل مجرمانه دیگر دادگاه کیفری رای برائت را صادر می کند بایستی اشاره کنم که این جرم مقید به وسیله خاصی نمی باشد و ممکن است تنها با استفاده از ضربات دست و پا صورت بپذیرد و یا در برخی موارد هم از وسایل ساده مثل چوب و سنگ یا از سلاح گرم استفاده کنند.
آنچه در جرم منازعه مهم است، اثبات اصل مداخله در نزاع است؛ هر گاه یکی از سه نفر در حال دفاع مشروع بوده باشد، و بعد بر علیه آنها طرح دعوایی مطرح گردد وکیل او می تواند با استناد به تبصره یک ماده ۶۱۵، رفتار موکل را از شمول نزاع خارج کند.
در زمانی که سه نفر با یکدیگر منازعه می نمایند و رفتار یکی از آنان مشمول عوامل موجهه یا رافع مسئولیت کیفری باشد در دادگاه وکیل دو نفر دیگر می تواند به استناد به حد نصاب نرسیدن افراد در جرم منازعه موضوع را از شمول ماده ۶۱۵ خارج و در صورتی که به عنوان دیگر و یا به جهت دیگری تقصیر نداشته باشند دادگاه حکم به برائت و در غیر این صورت محکومیتی بغیر از نزاع دسته جمعی بدهد.
عنصر معنوی جرم
عنصر معنوی این جرم، سوء نیت عام بوده و تعمد در شرکت در منازعه نیاز بوده ولازمه تحقق جرم خواهد بود.
مجازات منازعه
در صورتی که دعاوی کیفری در دادگاه بر مبنای منازعه رخ بدهد و اشخاصی که خود و یا وکیل آنها نتوانسته باشند دلایل و مستنداتی دال بر عدم تاثیر عمل آنها در وقوع جرم را به اثبات برسانند بر طبق ماده ۶۱۵ به مجازات های ذیل محکوم می شوند.
• در صورتی که نزاع منتهی به قتل شده باشد به حبس از یک تا سه سال محکوم خواهد شد.
• در صورتی که منتهی به نقص عضو شود، به حبس از یک تا سه سال.
• در صورتی که منتهی به ضرب و جرح شود، به حبس از سه ماه تا یک سال.
پرداخت دیه
مجازات حبسی که در بندهای سه‌گانه ماده ۶۱۵ قانون مجازات اسلامی بیان شده است چه در صورتی که عامل صدمه مشخص بوده باشد یا نامشخص، لازم‌الاجرا خواهد بود در نتیجه هرگاه عامل صدمه مشخص نبوده نباشد، قصاص نفس یا عضو عملا امکان پذیر نخواهد بود در این مورد وکیل می تواند با استناد به این موضوع مطالبه ضرر و زیان که دیه می باشد را درخواست کند و حق موکل خود را اخذ نماید.
در این حالت بعضی اعتقاد دارند که مطالبه ضرر و زیان در زمانی که عامل صدمه معلوم نیست وجاهت قانونی نخواهد داشت. چرا که وقتی عامل صدمه مشخص نیست احراز رابطه علیت بین رفتار مرتکب و صدمه نیز ممکن نخواهد بود در نتیجه موجبی برای مطالبه ضرر و زیان وجود نخواهد داشت
در پایان بایستی اشاره نمایم که در مورد جرایم کیفری منازعه با داشتن وکیل می توان شکایت کرد و چون صدمه‌ای که وارد شده است اعم از اینکه قتل یا جرح یا نقص عضو بوده باشد بدون تردید سبب آن منازعه بوده لذا امکان دیه هم وجود دارد و دادگاه حکم مربوطه را صادر می نماید.
منابع : برگرفته از قانون مجازات اسلامی
