وکیل کیست و چه وظایفی دارد؟ یا نماینده یا جانشین کسی است که از طرف شخص دیگری – حقوقی یا حقیقی – به موجب عقد وکالت برای انجام کاری مأمور می‌شود.
وکالت یک عقد جایز است که در چارچوب مقررات قانون مدنی منعقد می‌شودو طرفین آن وکیل و موکل نامیده می‌شوند.
نایب‌السلطنه را در دوره صفویان “وکیل” می‌گفتند و عنوان “وکیل‌الرعایا” هم از همین جا برخاسته است. می‌توان برای وکیل انتخابی، حد و مرزی مشخص کرد که در چه زمینه‌ای اجازه وکالت از طرف شما دارد و در چه زمینه‌ای خود شخص باید برای آن کار حضور داشته باشد (به منظور اطمینان خود شخص در برخی موارد و پرونده‌های حساس)
در اصل ۳۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران آمده است که: “در همه دادگاه‌ها، طرفین دعوا حق دارند برای خود وکیل انتخاب نمایند و اگر توانایی انتخاب وکیل را نداشته باشند باید برای آنها امکانات تعیین وکیل فراهم شود.” البته در ایران و بیشتر کشورها انجام کار وکالت دادگستری علاوه بر گذراندن دوره‌های کارآموزی در کانون وکلا است. وکالت گونه‌ای عقد است که بین موکل و وکیل بسته می‌شود و به جای موکل کار مورد وکالت را انجام می‌دهد.
انواع وکالت
وکالت مطلق: یعنی اینکه شخصی را برای تمام امور شخص دیگری را وکالت کند “فروش یا خرید یا پرداخت هزینه خانواده …” که وکیل نیازی به اجازه از موکل خود را ندارد.
وکالت مقید: مورد وکالت معین است و وکیل باید در همان مورد معین عمل نماید “صرفاً خرید خانه یا فروش ماشین و …”
مورد وکالت باید امری باشد که به موجب قانون یا طبیعتاً در انحصار شخص نباشد و خود شخص موکل بتواند آن را انجام دهد. برای نمونه وکالت در مجلس معامله که باید خودش عمل نماید و نمی‌تواند دیگری را وکیل نماید.
گونه‌های وکیل
انتخابی: در مواردی به کار می‌رود که شخصی وکیل خود را انتخاب و با انعقاد قرارداد وکالت از او می‌خواهد وکالت او را برای دفاع از حقش در مراجع قضایی بر عهده بگیرد.
تسخیری: در مواردی که دعوایی کیفری جریان داشته باشد و علی‌رغم ضروری بودن حضور وکیل، در دادرسی و محاکمات، به دلیل امتناع متهم از اخذ وکیل و یا نداشتن توان مالی برای این کار، وکیلی برای دفاع از متهم وارد پرونده نشده است، در این صورت به تشخیص دادگاه، از بین وکلای دادگستری وکیل رایگان برای او گرفته می‌شود. عنوان وکیلی که به این ترتیب وارد پرونده می‌شود، وکیل تسخیری می‌گویند.
معاضدتی: در مواردی که اشخاص برای دفاع از حقوق خود در دعاوی حقوقی نیاز به وکالت داشته باشند ولی به دلایلی امکان گرفتن وکیل نداشته باشند با تشخیص عسر و حرج موکل از سوی دادگاه، با تشخیص کمیسیون معاضدت کانون وکلا وکیلی به صورت رایگان دفاع از حقوق شخص معسر را بر عهده می‌گیرد. عنوان وکیل یاد شده در این موارد، وکیل معاضدتی است.
اتفاقی: اگر شخص تحصیلکرده رشته حقوق باشد ولی کار او وکالت نباشد بخواهد به صورت اتفاقی برای حل مشکلاتی که بستگان نزدیک او در مراجع قضایی دارند، خارج از چرخه و آزمون‌های سخت کانون وکلای دادگستری، از این کانون برای همان مورد خاص پروانه وکالت موردی می‌گیرد. با طی مراحل قانونی و پرداخت هزینه مربوطه می‌تواند به این امر اقدام کند. شخصی که با این روش وکالت موردی برای دفاع از حقوق بستگانش گرفته است را وکیل اتفاقی می‌گویند.
انحلال عقد وکالت
۱٫ عزل موکل که وکیل را از وکالت عذل کند.
۲٫ مرگ یا جنون وکیل یا موکل. (مفاد ماده ۶۷۸ قانون مدنی)
۳٫ سفه وکیل یا موکل
