دعاوی حقوقی جعاله

در دعاوی حقوقی ، جعاله به معنی التزام شخص به پرداخت اجرت و پاداش معلوم در مقابل عملی، اعم از اینکه عامل، معین باشد یا نامعین می باشد و به طور کلی جعاله نوعی سفارش کار می باشد.

 ارکان جعاله

جعاله یک نوع عقد و از جمله عقود معین است و جاعل با خواندن صیغه‌ای خود را ملزم می‌کند که در صورت انجام شدن کاری مشخص برای او از سوی دیگری، این شخص مستحق مزد و عوض است.

در دعاوی حقوقی جعاله بایستی به ارکان جعاله توجه کرد. این ارکان شامل جاعل، عامل و جُعل می شوند که جاعل به کسی که انجام کاری را درخواست می‌کند گفته می شود و عامل کسی است که کار درخواستی را انجام می‌دهد و  جُعل همان عوض و مزدی است که در مقابل کار به جاعل داده می شود.

 اقسام جعاله

جعاله به اعتبار چگونگی ایجاب و پیشنهاد آن، در دعاوی حقوقی بر دو قسم خواهد بود

۱- جعاله خاص

در جعاله خاص، ایجاب برای فرد به طور معین می باشد و طرف خطاب، یک یا چند نفر خاص خواهند بود مثل زمانی ‌که پدری به فرزند خود می گوید که اگر فلان مساله را حل کنی، مبلغی مشخص به تو می دهم.

۲- جعاله عام

در مورد جعاله عام، هدف جاعل، رسیدن به آن مقصود مدنظرش می باشد و تفاوتی ندارد که کاری که باید انجام پذیرد توسط چه کسی انجام می گردد. زمانی که شخصی می‌گوید که هر کس فلان کار را انجام بدهد، به او مبلغی مشخص  پاداش خواهم داد در صورت حدوث اختلاف در زمانی که طرح دعوا در دادگاه حقوقی مطرح می باشد قاضی به عام بودن جعاله توجه خواهد نمود.

 انعقاد جعاله

در جعاله، ایجاب از طرف جاعل بوده و به صورت عام یا خاص است. در ایجاب عام، همواره این امر مفروض خواهد بود که التزام به پرداخت عوض یا اجرت، در مقابل اولین شخصی که که عمل را انجام داده است می باشد و قبول در جعاله می تواند به صورت صریح یا ضمنی باشد. در دعاوی حقوقی جعاله بر طبق قانون، جعاله به این صورت تعریف می شود که تعهدی جایز خواهد بود و تا زمانی که عمل به اتمام نرسیده است هر یک از طرفین خواهند توانست رجوع کنند ولی در صورتی که جاعل، در اثنای عمل عامل از جعاله رجوع نموده باشد بایستی اجرت‌المثل عمل عامل را به او بدهد.

جعاله دارای این مزیت است که در آن معلوم بودن تفصیلی کار لازم نیست و موضوع التزام می‌تواند مجهول باشد، همان‌طور که قانون مدنی هم به آن تصریح دارد. چنان که در مورد اجرت نیز همین مطلب ثابت است.

در دعاوی حقوقی مربوط به جعاله بایستی به این نکته توجه شود کاری که به موجب جعاله، درخواست می گردد باید مشروع و عقلایی بوده باشد، و هر گاه شخصی، برای ارتکاب جرم یا کاری برخلاف اخلاق حسنه، ملتزم به دادن اجرت گردد دادگاه حقوقی حکم به بطلان جعاله می دهد.

  

آثار جعاله

جعاله با این ‌که عقدی جایز است اما این موضوع بدین معنا نیست که هیچ اثری نداشته باشد، بلکه الزام جاعل، اثری دارد که در صورت فسخ جعاله، بر آن مترتب می‌شود:

۱-در صورتی که کار مورد درخواست، مرکب از اجزایی بوده که هر کدام به صورت مستقل‌ منظور جاعل می باشد و هر کدام  پاداشی را دارد در این صورت اگر پس از انجام قسمتی از کار، جعاله فسخ گردد عامل به نسبت عملی که انجام داده است، مستحق اجرت خواهد بود.

۲- کار مربوط به جعاله تجزیه‌پذیر نخواهد بود و انجام کل کار منظور جاعل می باشد در نتیجه  انجام مقدمات کار، بدون اینکه نتیجه مدنظر را داشته باشد موجب عدم استحقاق دستمزد خواهد بود و در دعوای حقوقی زمانی عامل مستحق اجرت می باشد که کار مورد نظر را انجام داده و به جاعل تحویل داده باشد.

 

در دعاوی حقوقی هرگاه انجام کار قبل از جعاله بوده باشد، به طور مثال در صورتی که برای پیدا کردن ماشینی جایزه ای تعیین شده باشد ولی شخص قبل از اطلاع از این جعاله، ماشین را پیدا نموده باشد، اگر توافق صریح یا ضمنی، بین دو طرف وجود نداشته باشد باید قائل به این بشویم که آن شخص مستحق دریافت مزد نخواهد بود.

 احکام جعاله

در دعاوی حقوقی جعاله، عامل زمانی مستحق اجرت می باشد که جاعل درخواست انجام کاری را  کرده باشد  و همچنین عامل زمانی استحقاق دریافت مزدرا خواهد داشت که کار درخواستی را به اتمام رسانده باشد و هرگاه در عقد جعاله عامل مشخصی مورد نظر بوده باشد و قرارداد جعاله با او منعقد گردد و شخص دیگری غیر از عاملی که معلوم و معین شده است کار مورد نظر را انجام داده باشد در صورت طرح دعوای حقوقی و ادعای دستمزد، این فرد مستحق اجرت نخواهد بود به این دلیل که طرف عقد نبوده است و جاعل تعهدی نسبت به او داشته است لذا در این صورت، عاملی هم که تعیین شده بود نیز به دلیل اینکه کاری انجام نداده، مستحق اجرت نمی باشد.

 جعاله در نظام بانکی

در قانون عملیات بانکی و برای اینکه سودهای بانکی جنبه شرعی پیدا کنند، عقود مختلفی بین بانک و مشتریان منعقد می گردد که یکی از این قراردادها عقد جعاله می باشد.

در دعاوی حقوقی نسبت به قرارداد جعاله، داشتن علم اجمالی طرفین به عوضین کفایت می نماید و این اجازه وجود دارد که طرف مقابل جاعل  می تواند نامعین بوده باشد. و به همین دلیل می باشد که جعاله نسبت به دیگر قراردادهای معین از امتیازات ویژه ای برخوردار بوده و بانک‌ها به منظور ایجاد قابلیت‌های متعدد از این عقد استفاده می کنند.

در دعاوی حقوقی مربوط به جعاله بایستی مدنظر قرار داد که بر طبق آیین‌نامه فصل سوم قانون عملیات بانکی بدون ربا و دستورالعمل اجرایی کاربردهای جعاله گسترده می باشد و مطابق این مقررات بانک‌ها می توانند در این خصوص وارد عمل شوند یکی از این موارد زمانی خواهد بود که بانک عامل جعاله می باشد و مورد دیگر در زمانی است که جاعل می باشد در این صورت بانک خواهد توانست به عنوان هر کدام از طرفین عقد جعاله ظاهر گردد و قرارداد جعاله را  منعقد نماید معمولا بانک‌ها در نقش عامل ظاهر می‌شوند و به انجام خدمات بانکی، سرمایه‌گذاری مستقیم از طریق شرکت‌های تابعه و انعقاد جعاله ثانویه می‌پردازند. گشایش اعتبارات اسنادی، صدور ضمانت‌نامه‌های بانکی و سرمایه‌گذاری مستقیم از سوی بانک‌ها می‌تواند در قالب جعاله انجام شود.

 

منابع:

برگرفته از قانون مدنی