حجر و تصرف در اموال صغیر به چه معناست ؟ چه قوانینی برای آن وجود دارد و حجر و تصرف به چند دسته تقسیم می شود؟
قانون مدنی حجر و محجورین را به سه دسته تقسیم می‌کند.
- صغار
- غیر رشید
- مجانین
در این مقاله حقوقی از وبسایت حقوقی و داوری ثمین عدالت با عنوان حجر و تصرف در اموال صغیر به بحث در خصوص دسته اول می‌پردازیم.
صغیر کیست؟
صغیر در لغت به معنای کودک خردسال، طفل، بچه و در اصطلاح فقهی به کسی اطلاق می‌شود که به سن بلوغ نرسیده و کبیر نشده است.
صغیر ممیز
صغیر ممیز: صغیری که دارای قوه درک و تمییز نسبی است. با اینکه به سن تکلیف نرسیده است اما زشت را از زیبا و سود را از زیان تشخیص می‌دهد.
صغیر غیر ممیز
صغیر غیر ممیز به صغیری گفته می‌شود که دارای قدرت تمییز نیست و زشت و زیبا را تشخیص نمی‌دهد. در فقه اسلامی، کودک زیر سن هفت سال را به‌عنوان صغیر غیر ممیز می‌شناسند و لذا سن هفت سالگی را سن تمییز (تشخیص) تلقی می‌کنند.
بلوغ
بلوغ در لغت به معنی رسیدن است. کسی که به مرحله بلوغ رسیده بالغ نامیده می‌شود. برای خروج از حجر، رسیدن به سن بلوغ کافی نیست بلکه رشد شرط است. منظور از رشد توانایی اداره اموال شخص به نحو عقلایی است.
اختیار اموال صغیر
اختیار اموال صغیر در صورت عدم رشدش در اختیار ولی است. اگر صغیری دارای ولی قهری باشد، ایشان اجازه هرگونه دخل و تصرف در اموال را خواهد داشت و در صورتی که این دسته از افراد فاقد ولی خاص باشند جهت اداره امور مالی و استیفای حقوق ناشی از آن باید نصب قیم شود.
در عمل دادگاه‌ها در دفاتر اسناد رسمی بانک‌ها و دیگر موسسات دولتی سن ۱۸ سال را برای ذکور و اناث نشان رشد می‌دانند.
اعمال حقوقی صغیر ممیز
۱ ـ اعمال صرفا نافع: مثل هبه یا صلح غیر معوض. این اعمال به لحاظ حقوقی صحیح هستند یعنی صغیر ممیز میتواند اعمال حقوقی صرفا نافع را انجام دهد.
۲ ـ اعمال صرفا مضر: این اعمال حقوقی مطلقا باطل و بلا اثر است حتی اگر با اذن ولی باشد.
۳ ـ اعمالی که احتمال نفع و ضرر در آنها هست: مثل بیع و فروش اموال و اجاره. این اعمال حقوقی غیرنافذ است، یعنی اینکه صغیر ممیز میتواند با اذن ولی یا قیم خود دست به چنین اعمالی بزند.
به عبارتی اعمال حقوقی صغیر ممیز اگر صرفاً نافع باشد نافذ است و اگر احتمال سود و زیان داشته باشد بدون اذن ولی، غیر نافذ و با اذن و اجازه او نافذ خواهد بود. لازم به توضیح است اعمال صغیر غیر ممیز در این خصوص باطل و اعمال صغیر ممیز به شرح فوق است. همچنین صغیر میتواند تملک بلاعوض، قبول هبه، صلح بلاعوض و حیازت مباحات انجام دهد.
حیازت در منابع فقهی و حقوقی به معنای لغوی سلطه داشتن و دست نهادن بر چیزی است به‌گونه‌ای که دیگران امکان تصرف در آن نداشته باشند. واژه حیازت گاهی در منابع فقهی و حقوقی به مفهومی گسترده‌تر یعنی هرگونه وضع ید و تصرف در یک چیز، اعم از حق عینی یا حق شخصی مانند سکنی گزیدن، زراعت کردن، هبه، صدقه، بیع، قطع کردن درخت و … به‌کار می‌رود. به بیان ساده حیازت مباحات یعنی تصرف در مال مباح.
محجورین
صغیر، سفیه و مجنون محجور هستند و وفق ماده ۲۱۳ معامله محجورین غیر نافذ است. به غیر از افراد فوق اشخاصی مانند مفلّس (تاجر ورشکسته) راهن (حجر راهن نسبت به عین مرهونه) و مریض که حجر آنها در فقه مطرح شده در تصرف مال خود ممنوع شده‌اند. لیکن عمل آنان هیچ گاه باطل نیست، بلکه غیر نافذ است و نفوذ آن موقوف به اجازه طلبکاران مرتهن و وراث است.
پاسخ به سوالات مهم در باب حجر و تصرف در اموال صغیر
چند سوال مهم در باب حجر و تصرف در اموال صغیر به ذهن متبادر می‌شود که در ادامه به آن پاسخ خواهیم داد.
آیا صغیر ممیز میتواند قبول وکالت کند؟
پذیرش این مسئله در حقوق امروز دشوار است چراکه قبول وکالت عملی صرفا نافع نیست. چون صغیر ممکن است نتواند تعهدات ناشی از وکالت را انجام دهد.
اهلیت در وکالت شرط شده پس صغیر نمی‌تواند بدون اذن ولی وکالت را قبول کند. منطقی و مصلحت نیست که صغیر بتواند اعمالی را به وکالت و به حساب دیگران انجام دهد که برای خود نمی‌تواند انجام دهد.
آیا ولی میتواند بدون موافقت صغیر ممیز قرارداد کار منعقد نماید؟
این امر به تنهایی نافذ نیست زیرا ممکن است صغیر به رایگان یا در ازای اجرت نامناسب نیروی کار خود را در اختیار دیگری بگذارد. ولی و قیم میتواند در صورتی که مقتضی بداند به محجور و صغیر ممیز اجازه اشتغال به کار یا پیشه دهد که در این صورت می‌بایست رضایت محجور و صغیر اخذ شود.
آیا صغیر یا مجنون یا غیر رشید ضامن خسارت هستند؟
نکته مهم هر گاه صغیر یا مجنون یا غیر رشید باعث ضرر غیر شود ضامن است. تقصیر در مسئولیت مدنی مفهومی نوعی دارد که عبارت است از رفتار غیر متعارف. بنابراین به قوه درک و تمیز نیاز ندارد. بنابراین صغیر غیر ممیز و مجنون هم می‌توانند مقصر و مسئول به شمار آیند و این راه‌حل متضمن حمایت بیشتری از زیان دیده است.
فرق بین غیر رشید و صغیر ممیز این است که غیر رشید به کسی گفته می‌شود که پس از بلوغ رشد کافی به دست نیاورده و یا پس از تحصیل رشد آن را از دست داده است. صغیر ممیز کسی است که هنوز به سن بلوغ نرسیده ولی تا حدی قدرت درک و تشخیص را به دست آورده است.
با توجه به این که فقیر مالی برای جبران خسارت ندارد تفاوتی بین صغیر ممیز و غیر ممیز قائل نمی‌شویم و در هر دو مورد سرپرست مقصر است و باید خسارت را جبران کند.
سلام دوست عزیز پدرم در تاریخ ۱۱و۱۲ بهمن ۱۳۶۵ در یکی از این روز ها اینطور که پدرم میگوید و ۲۶/۸/۶۵ تا۶۵/۱۲/۱۳ هم تو خدمت سربازی تو منطقه بوده اما در تاریخ ۱۱و۱۲بهمن که بمباران هوایی زینبیه شهرستان میانه اتقاق افعاده و دچار حادثه شده اند به گفته خودش سرباز فراری بوده که نه صورت صانحه ونه تو بیمارستان میانه ویا تبریز بنام پدرم هیچی نیست اما در تهران بیمارستان امام خمینی به نام عموم ثبت شده ایا میتوان برای این موضوع کاری کرد تا مدارک پرونده را بنام پدرم تغییر داد یا در داد گاه درخواست عفو برای هر دو عموم و پدرم کرد یا نه چون من باعث بانی این موضوع را میدانم پدربزرگم و مادربزرگم هستند که الان درقید حیاط نیستند و اگر عموم را مقصر بدانیم میتواند خ.د را تبرعه کند که من از مورداستفاده دفترچه خبر نداشتم اما شاید چون پدرم که اون زمان هم دچار حادثه بود و هم فراری بخاطر همان محکوم باشد ایا راه هست که این را حل کنیم ماجرای ۳۴ سال پیش است ۰۹۱۴۷۳۸۵۹۶۸
سلام به دلیل فقدان مدارک لازم، احتمال نتیجه بسیار ضعیف است