جرایم سایبری، یکی از جرایم اینترنتیکه شامل جرم‌هایی که در محیط سایبری میافتد را شامل میگردد. محیط سایبر محیطی مجازی است که دارای ویژگیهایی میباشد. محیط سایبر، محیطی است که در آن کاربران میتوانند به هرگونه خدمات اطلاعاتی در سراسر دنیا وجود دارد دسترسی پیدا کنند و در این محیط انواع مجرمین و انواع جرم ها وجود دارد.
تاریخچه جرایم سایبر
دراواسط دهه ۹۰ شبکه‌های بین‌المللی و ارتباطات ماهواره‌ای گسترش پیدا کرده است و به تبع آن نیل جدیدی از جرایم رایانه ای تحت عنوان جرایم سایبری (مجازی) یا جرایم در محیط سایبر شکل گرفته‌است. لذا جرایم اینترنتی را می‌توان مکمل جرایم کامپیوتری دانست.
ویژگی‌های فضای سایبری
محیط سایبر زمینۀ فعالیت‌های اقتصادی مهم برای انجام تمامی معاملات تجاری را در سطح بین‌المللی فراهم آورده‌است و محدودۀ آن محدود به مکان خاصی نمیباشد و کاربر میتواند در هر زمانی و در هر مکانی با مردم در هر نقطه‌ای از جهان ملاقات کند و اطلاعات مبادله کند، بدون اینکه از محل واقعی و هویت فرد خبر داشته باشد.
جرایم در سایبر
با توجه بر اینکه جرایمی که در فضای مجازی رخ میدهد در دنیای واقعی کمتر یا به هیچ وجه دیده نمیشود امنیت ناکافی فرصت مناسبی را در اختیار افراد سودجو قرار میدهد. موضوع مهم در این مورد این است که در فضای سایبر انتشار سریع اطلاعات رخ می دهد و این نگران کننده است لذا در فضای سایبر برای کشف این جرایم مشکلات پیچیده‌تر می‌شود. به طور مثال در دنیای واقعی سرقت از بانک کاملاً مشخص است و بعد از سرقت در خزانه بانک پولی وجود نخواهد داشت اما در زمان استفاده از تکنولوژی یک خزانه بدون هیچ علامت و نشانهای میتواند خالی شود.
انواع جرایم سایبری
تنوع انواع جرایم ارتکابی در محیط سایبر گسترده است که به ذکر مواردی از آن میپردازیم.
سابوتاژ رایانهای: این جرم مشابه با جرم تخریب دارد به طور کلی اصلاح، موقوف سازی، پاک کردن غیرمجاز داده‌ها یا عملیات کامپیوتری که به منظور مختل ساختن عملکرد عادی سیستم است را سابوتاژ رایانهای گویند.
جعل رایانه ای: در جعل رایانه ای جرم با واردکردن، تغییر، محو یا موقوف‌سازی داده‌های کامپیوتری یا برنامه‌های کامپیوتری با اهداف مختلف صورت میگیرد. به طور کلی جعل کامپیوتری جعل داده ها میباشد. در این جرم عمل ارتکابی بر داده‌ها اثرگذار می باشد.
افترا و نشر اطلاعات از طریق پست الکترونیک: پست الکترونیک مرسوم‌ترین و گسترده‌ترین سرویس شبکه‌های کامپیوتری و بین الملی است، هر کاربر میتواند در شبکه‌های بین‌المللی از طریق یک آدرس مشخص الکترونیک شناخته شود که با دسترسی به رمز آن می‌توان به آسانی در آن تقلب کرد. این قابلیت پست الکترونیک میتواند ابزاری جالب برای نشر اطلاعات مجرمانه یا نشر اکاذیب و افترا به اشخاص باشد و احتمال کنترل اطلاعات برای تهیه‌کننده کاملاً مشکل است و در عمل به خاطر تعداد بسیار زیاد پست الکترونیک ارسالی، اتخاذ تدابیر کلی و گسترده امنیتی مشکل بوده و تنها برای بخش کوچکی از داده‌ها میسر میباشد.
تطهیر نامشروع پول: بدست آوردن پول از طریق غیرقانونی به نحوی که قانونی یا پاک به نظر برسد، نحوۀ ارتکاب در این جرایم به این صورت است که گروه های بزرگ توسط پست الکترونیک یا اینترنت بدون انکه از خود و نشانی بگذارند درخواست ارسال مبالغی پول به حساب شخص معینی را می‌نمایند و در تقاضای خود چگونگی ارسال پول و دستمزد و مدت استرداد را بیان میکند و در صورت قبول طرف نوع و نحوۀ اقدامات اعلام خواهد شد.
جرایم ناظر به کپی رایت وبرنامه‌ها: یکی از انوع این جرایم سرقت است که عبارت است از: هرگونه تکثیر، ارسال، انتقال، در اختیار عامه گذاشتن، پخش گسترده، توزیع، فروش واستفادۀ غیرمجاز از برنامه‌های کامپیوتری را سرقت نرم‌افزار گویند.
جرایم در تجارت الکترونیک: جرایمی که در این دسته قرار میگیرند شامل کلاهبرداری در تجارت میشوند. تعریف کلاسیک کلاهبرداری تحصیل مال دیگری با استفاده از وسایل متقلبانه میباشد. شخصی در نقطه‌ای نامعلوم با واردشدن به اینترنت و معرفی خود به عنوان صاحب یک شرکت معتبر در یک سایت تجاری مجوز ورود به عرصۀ تبادلات الکترونیک را کسب مینماید وی اظهار می‌دارد که کالایی را با قیمت معین، نوع و تعداد مشخص در اختیار دارد میخواهد به مشتریان عرضه کند. از طرفی خریدارانی که در فضای شبکه‌ها مشغول تجارت الکترونیک میباشند پس از دریافت پیام، نسبت به برقراری ارتباط شبکه‌ای به صورت پست الکترونیک یا ارسال درخواست از طریق شبکه قبول خودرا اعلام و مقداری از کالای موردنظر را درخواست می‌کنند. شخص فروشنده پس از جلب اعتماد طرف مقابل، نسبت به اعلام شماره حساب یا شماره کارت اعتباری خود برای دریافت وجه اقدام مینماید. خریدار نیز پس از پرداخت وجه که غالباً به صورت پرداختهای الکترونیکی منتظر دریافت کالا میباشد. در اینجا میبینیم که عملیات متقلبانه با استفاده از عنوانهای غیر واقعی صورت میپذیرد این موردی از کلاهبرداری رایانه ای میباشد که جرم و قابل مجازات است.
مجازات های جرایم سایبری
مجازات های جرایم سایبری بر طبق قانون جرایم رایانه ای میباشد که بر مبنای عنوانی که محقق شده مجارات تعیین خواهد شد. قانون جرایم رایانهای قانونی است که در سال تصویب و در حال اجرا میباشد. این قانون دارای سرفصلهای مختلف از نظر بررسی جرایم گوناگونی که در محیط اینترنتی و مجازی رخ میدهد هم بوده و آیین رسیدگی به این نوع از جرایم را هم به طور مفصل توضیح داده است.
