شهادت در دعاوی کیفری

در بسیاری از مسائل حقوقی برای آنکه باوان امری را به اثبات رساند نیاز به ارائه مدارک و مستندات و مواردی است که توسط قانون مشخص شده در اصطلاح به آن مدارک و دلایل ، ادله می گویند. در دعاوی کیفری، اثبات جرم و وقوع آن، به وسیله ی قانون مشخص شده است و برای اینکه مجازات عادلانه ای را برای  شخص مرتکب، اجرا و تامین گردد، بایستی مشخص شود که جرم توسط شخص مرتکب انجام شده است  ادله اثبات در امور کیفری نقش به سزایی در اثبات این امور و وقوع جرم دارد..

ماهیت و شرایط شهادت در امور کیفری

یکی از دلایل جهت اثبات دعاوی کیفری شهادت می باشد از نظر حقوقی هر گاه شخصی که به غیر از طرفین دعوی باشد و به وقوع یا عدم وقوع یک جرمی که به وسیله متهم  انجام شده است در نزد مقام قضایی خبری بدهد این اخبار را شهادت می گویند است. در قانون شهادت و شرایط مربوط به آن نیز همانند شرع می باشد. شهادت در امور کیفری برای اینکه منشا اثر باشد باید به صورت شرعی انجام شود و همچنین هر گاه شهادتی که مبنای شهادت قرار گرفته است نیز باید  به صورت شهادت شرعی باشد.منظور از  شهادت شرعی یعنی شهادتی که به عنوان دلیل قطعی توسط قانون شناخته شده است.

در خصوص شهادت شرعی بایستی شرایطی را رعایت کرد که به صورت حصری می باشد و به صورت ذیل می باشد:

• شاهد در زمانی که قصد دارد شهادت بدهد بایستی بالغ باشد و هر زمانی که  بالغ نباشد، بعد از بلوغ شهادت او پذیرفته خواهد شد.
• عقل: اشخاصی که مجنون و یا صغیر غیرممیز هستند شهادتشان مورد پذیرش نمی باشد
• ایمان
• عدالت
• طهارت مولد
• در موضوعی که مورد شهادت است ذینفع نباشد.
• با طرفین و یا یکی از طرفین اختلافات اعم از شخصی و یا دعاوی کیفری و یا حقوقی وجود داشته باشد مگر اینکه از دعوای حقوقی و قطعی بودن رای مربوط به آن بیش از دو سال گذشته باشد. همچنین در صورتی که شهادت شاهد با طرفی که با او خصومت داشته، به نفع و له او باشد، پذیرفته خواهد داشت.
• عدم اشتغال به تکدی
• ولگرد نباشد
• در خصوص شهادت شرعی  این نکته وجود دارد که بایستی شهادت به صورت قطعی بوده باشد.
• هر گاه در دعاوی کیفری چند نفر برای شهادت شهود حاضر باشند بایستی بین نفادی که شهادت می دهند وحدت وجود داشته باشد و تعارضی نباشد.

شرایطی که شاهد شرعی بایستی داشته باشد توسط دادگاه  در مدت ده روز مورد بررسی قرار خواهد ورد پذیرش خواهد بود و در صورتی که واجد شرایط قانونی نبوده باشد، به عنوان شهادت شرعی محسوب نخواهد شد و اظهارات تلقی می گردد که تاثیر گواهی و ارزش اظهارات در علم قاضی در حدود اماره قضائی با دادگاه خواهد بود.

هر چند در قانون  شهادت تکلیف نمی باشد ولی در زمانی که در شکایت کیفری شخصی به عنوان شاهد ذکر شده باشد  بایستی برای ادای شهادت به دادسرا مراجعه کند و در صورتی که برای بار دوم احضار و به دادسرا مراجعه نکند توسط مقام قضایی حکم جلب او صادر می شود.

شهادت بر شهادت شاهد

در دعاوی کیفری هرگاه شخصی بر شهادت شخص دیگری که شاهد بوده است، شهادت بدهد این شهادت بر شهادت نامیده می‌شود. در شهادت بر شهادت، شاهد باید دارای شرایطی که برای شاهد اصلی قید شد، داشته باشد و همچنین شهادت بر شهادت در صورتی پذیرفته می‌شود که شاهد اصلی، فوت نموده یا به دلایل موجه، متعذر از اقامه ی شهادت باشد. از طرفی شهادت بر شهادت شاهد فرعی و کسی که خود گواه بر شهادت شاهد اصلی بوده است، معتبر نخواهد بود.

در دادگاه کیفری شهادت بر شهادت شاهد، جرایم مستوجب مجازات حدی و تعزیری را اثبات نمی کند؛ ولی موجب اثبات قصاص یا ضمان مالی یا دیه می‌شود.

جرح و تعدیل شهادت

جرح شهادت در دعاوی کیفری به این معنا می باشد که شاهد شرعی، شرایط لازم برای شهادت شرعی را داشته است و شخصی که شهادت علیه او بوده است این ایراد را مطرح می کند . نکته این است که این ایراد بایستی تا قبل از اینکه شهادت ادا می شود اعلام گردد مگر در صورتی که اسباب جرح بعد از شهادت معلوم گردد.در جرح نیازی به ابراز سبب جرح نمی باشد و گواه به اسباب جرح کفایت خواهد نمود در مقابل جرح، تعدیل شهادت در امور کیفری، قرار دارد در هنگامی که شهادت شاهد شرعی به دلیل عدم وجود یکی از شرایط لازم، رد شده باشد  با اثبات و گواهی می توان شهادت شاهد را معتبر نمود.

انکار شهادت در دعاوی کیفری

شاهد پس از اینکه شهادت خود را در دادگاه کیفری ارائه می دهد  تا هنگاهی که ختم رسیدگی و رای صادر نشده است می‌تواند از شهادت خود رجوع نماید ولی بعد از ختم رسیدگی و صدور رای نمی‌تواند از شهادت خود رجوع نماید. همچنین رجوع از شهادت قبل از اجرای مجازات موجب بی اعتباری شهادت خواهد شد.

در مورد شهادت بر شهادت، هرگاه شاهدی که اصلی است منکر شهادت شاهد فرعی شده باشد  شهادت شاهد فرع، ساقط خواهد شد به شرط اینکه  قبل از صدور حکم بوده باشد و به انکار شهادت شاهد فرعی بعد از صدور رای ترتیب اثر داده نخواهد شد.

تعداد شاهد در شهادت

برای ادای شهادت در دعاوی کیفری و برای اثبات موضوع توسط شخص متهم  تعداد شاهدین در برخی از موارد ملاک بوده و شرط خواهد بود که تعداد آن بر طبق قانون خواهد بود.

در دعوای کیفری شهادت دو مرد کفایت می کند ولی در موردی که  جرایم زنا، مساحقه، تفخیذ و لواط باشد  شهادت چهار مرد باعث اثبات موضوع خواهد بود و در مورد اثبات جرم زنایی که مجازات آن حد شلاق، تبعید و یا تراشیدن مو می باشد، شهادت دو مرد و چهار زن عادل کفایت خواهد کرد و در زمانی که مجازات غیر از موارد مذکور است حداقل شهادت سه مرد و دو زن عادل کلفی می باشد.  ولی هرگاه دو مرد و چهار زن عادل به ان شهادت دهند تنها حد شلاق، ثابت می‌شود.داده باشند فقط حد شلاق ثابت خواهد شد. در خصوص دعوای کیفری که برای آن دیه تعیین خواهد شد شهادت یک مرد یا دو زن موضوع را به اثبات می رساند.

منابع:

برگرفته از قانون آیین دادرسی کیفری / علی خالقی