با توجه بر اینکه یزه سرقت در طول زمان جزو مواردی بوده است که ارتباط مستقیم با زندگی مردم و ایجاد امنیت برای آنان داشته است لذا قانونگذاران توجه بیشتری نسبت به این بزه داشته است در این مقاله سعی داریم با بررسی عناصر تشکیل دهنده جرم سرقت چگونگی تحقق آن را به طور مبسوط بیان نمایم.
عناصر تشکیل دهنده در جرم سرقت همانند تمام جرایم دیگر به سه بخش تقسیم می شود که به شرح ذیل به آن می پردازیم.
الف: عنصر قانونی جرم سرقت
با توجه بر گستردگی بزه سرقت و انواع مختلف از این بزه لذا عنصر قانونی جرم سرقت شامل چند ماده در قوانین و مقررات کیفری میباشد.
مواد قانونی که قانونگذار در مورد سرقت به آن اشاره کرده است به شرح ذیل می باشد
- احکام مندرج در باب هفتم قانون مجازات اسلامی تحت عنوان حد سرقت، که از مواد۲۶۷ الی ۲۷۸ که در سال ۱۳۹۲ به تصویب رسیده است.
- احکام مندرج در فصل بیست و یکم قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) تحت عنوان (سرقت و ربودن مال غیر) مشتمل بر مواد ۶۵۱ الی ۶۶۸ ناظر به سرقتهای تعزیری و مصوب سال ۱۳۷۵٫
- ماده واحده ی قانون تشدید مجازات سارقان مسلح که وارد منزل و مسکن اشخاص می شوند، مصوب سال ۱۳۳۳٫
- ماده واحده ی ناظر به سرقت مسلحانه از بانکها، صرافیها، جواهر فروشیها، مصوب سال ۱۳۳۸٫
- مواد ۶۷ الی ۷۲ قانون مجازات جرایم مرزهای مسلح، مصوب سال ۱۳۷۱٫
ب: عنصر مادی جرم سرقت
عنصر قانونی جرم سرقت دارای شرایطی است که به شرح آن در ادامه میپردازیم.
یکی از شرایط تحقق عنصر مادی در جرم سرقت ربودن مال منقول می باشد. ربودن یعنی تصرف سارق نسبت به مال منقول دیگری بدون رضایت مالک یا متصرف آن خواهد بود. نکته مهم این است که در تحقق این بخش از عنصر مادی بزه سرقت منوط به این میباشد که سارق، مال منقول مورد نظر را از محل سرقت خارج کرده باشد. حال در صورتی که سارق در حال خروج با مال مسروق، دستگیر شده باشد و یا اینکه در حین جمع آوری اثاثیه در محل سرقت، بر اثر بیدار شدن صاحبخانه موفق به بردن مال نگردد. اقدام و عمل مادی او به جهت ارتکاب به شروع جرم کفایت میکند.
نکته مهم دیگری که در مورد ربودن وجود دارد این است که هرگاه مالک یا متصرف قانونی به میل و ارادۀ خود، مال خود را به دیگری تسلیم کرده باشد، هر چند در اثر اشتباه باشد، سرقت تلقی نخواهد شد. زیرا عنصر مادی ربودن مال در این امر منتفی است؛ مثل اینکه کسی در مقابل قیمت جنس اشتباها به جای اسکناس یک ده ریالی، اسکناس صد هزار ریالی بدهد و فروشندۀ جنس هم عالما وعامدا بقیۀ آن را پس نداده باشد، این عمل، سرقت نخواهد بود. همین طور اگر کسی از اشتباه مامور پست سوء استفاده نماید و پاکت متعلق به دیگری را که اشتباها به او تحویل داده شده است را به نفع خود تصاحب نماید، مرتکب سرقت نشده است. ولی هرگاه تحویل مال منقول به دیگری به قصد استرداد بوده باشد، عدم استرداد و بردن آن بدون اطلاع و بر خلاف رضایت مالک آن، عنصر مادی جرم سرقت محقق شده است. ربودن در مال متعلق به شرکا و همچنین در حالت اشاعه مصداق دارد و محقق می گردد. مانند اینکه یکی از شرکا، مخفیانه و بدون اطلاع سایرین مال متعلق به شرکت را بر باید.هرگونه تصرف در مورد اموالی که بدون صاحب می باشند مانند شکار و صید، حیازت بوده و سرقت محسوب نخواهد شد.
نکته دیگری را که باید در نظر داشت این است که موضوع سرقت باید دارای ارزش اقتصادی بوده باشد.
در خصوص بزه سرقت اموال باید منقول باشد مانند پول یا جواهر، اسناد خزانه و اجناس منقول که دارای ارزش اقتصادی است. در نتیجه سرقت در اموال غیر منقول امکان پذیر نخواهد بود.
و اما در خصوص اموالی که در حکم غیر منقول می باشند بایستی به این نکته دقت کرد که عمل ربایش زمانی اتفاق می افتد که از مال غیرمنقولی که به آن متصل هستند جدا شده باشند به طور مثال آیینه و پرده و انواع مصالح بنایی و امثال آنها تا زمانی که از بنا جدا نشده اند و یا میوه ی درخت و زراعت و غیره تا زمانی که متصل به زمین هستند و چیده نشده اند، عمل سرقت نسبت به آنها مصداق نخواهند داشت. و هرگاه اموال و اسناد مزبور به محض جدا شدن از بنا و زمین به صورت منقول در خواهند آمد در نتیجه تصرف آنها موجب تحقق بزه سرقت خواهد گردید.
ج: عنصر روانی یا معنوی جرم سرقت
برای آنکه شخصی را از نظر کیفری مسئول بدانیم بایستی صرفنظر از وجود عناصر قانونی و مادی در بزه ارتکابی سرقت دارای دو شرط دیگر باشد :
- وقوع رفتار مجرمانه یا عمل سرقت از میل و اراده ی آگاهانه ی شخص مرتکب سرزده باشد.
- عمل مجرمانه یا سرقتی که واقع شده است توام با سوء نیت مرتکب بوده باشد.
اجتماع این دو شرط عنصر روانی یا معنوی جرم سرقت را تشکیل میدهد.
قبل از بررسی عنصر روانی و یا معنوی سرقت ذکر نکته ای لازم میباشد. هر گاه شخصی به صورت آگاهانه و به میل خود و از روی سوء نیت برای حصول نتیجۀ مجرمانه اقدام نماید جرم ارتکابی که از او ناشی شده است «جرم عمدی» خواهد بود. ولی در صورتی که شخصی عملی را اعم از فغل و یا ترک فعل با میل و ارادۀ خود انجام و یا ترک کرده باشد ولی خواهان نتیجه نبوده و یا قادر به پیش بینی نتیجه نباشد در صورتی که رفتار ارتکابی آن ناشی از خطا و تقصیر او باشد چنین عملی از نظر قانون « جرم غیر عمدی» نامیده میشود.
در جرم مانند سرقت، عنصر روانی، یکی از عناصر اساسی جرم به شمار می رود و از اهمیت ویژه ای برخوردار میباشد و منظور از عنصر روانی جرم سرقت آن است که سارق، مال منقول متعلق به دیگری را به قصد تصرف و از روی سوء نیت ربوده باشد. از طرف دیگر، تحقق سوء نیت سارق نیز منوط به آن میگردد که آگاهانه مال دیگری را به تصرف خود درآورد. در نتیجه هر گاه کسی به تصور اینکه مالی متعلق به خود اوست و یا در مال مشترک به تصور آنکه به اندازه ی سهمی که در آن مال دارد تصاحب کند، اقدام او به علت فقدان سوء نیت و عنصر روانی، سرقت تلقی نخواهد شد.
اگر کسی مالی را بعنوان شوخی بردارد که بعد به دوستش پس بدهد به دلیل نداشتن سونیت در لحظه ی وقوع جرم سرقت محقق نمیشود ، این مشخص است سوال در جاییست که شخص ابتدا قصد شوخی داشته ولی بعد منصرف شده و مال را نزد خود نگه میدارد، در اینجا شخص در لحظه ی ربایش قصد سرقت نداشته و قصد پس از وقوع ربایش محقق میشود، حکم این امر چیست؟ من در کتاب دکتر گلدوزیان پاسخی که یافتم این بود که سرقت محقق نیست زیرا سونیت در لحظه ی ربایش نیست، پس چیست؟اگر سرقت نیست!؟:)
سلام با این نظریه میتوان تحصیل مال از طریق نامشروع درنظر گرفت