عقد نکاح در قانون ایران از جمله مباحث مهم کاربردی قانونی است که در زندگی عموم مردم تاثیرگذار است. برخی از موضوعات قانونی مثل موارد مرتبط با حقوق تجارت گروه خاصی را شامل می‌شود مثلا همه مردم با مسائل حقوقی اسناد تجاری مثل برات درگیر نیستند ولی بحث نکاح تقریبا همه‌گیر است. لذا نیاز است بیشتر در مورد انواع نکاح در قانون ایران صحبت شود.
عقد نکاح
در دین مبین اسلام عقد نکاح پیوندی میان زن و مرد است که به واسطه آن به یکدیگر محرم می شوند و خانواده تشکیل می‌دهند. با جاری شدن عقد نکاح آثار حقوقی و شرعی بر زن و مرد مترتب می‌شود که در این نوشتار مختصری به آن اشاره خواهیم کرد. در قانون مدنی ایران که برگرفته از حقوق اسلامی است عقد نکاح به دو نوع عقد نکاح موقت یا منقطع و عقد ازدواج دائم تقسیم شده است.
به طور کلی می‌توان گفت هر جا در قانون صحبت از عقد نکاح است منظور عقد نکاح دائم است. چرا که هدف اسلام از این عقد تشکیل خانواده و ارزش نهادن به آن و استحکام بنیان جامعه است. با این حال در مواردی که امکان ازدواج به صورت دائم وجود ندارد نوع دیگری از ازدواج تحت عنوان متعه، عقد موقت، عقد منقطع یا صیغه موقت مورد پیش‌بینی قرار گرفته است.
این نوع عقد صرفاً برای مدت مشخص و محدودی است و حتما باید مدت آن توسط زوجین مشخص شود. مهریه زن نیز در متعه باید ذکر شود تا صحیح قانونی و شرعی باشد. لازم به توضیح است که پرداخت نفقه فرزند و تامین مخارج آن در خصوص نکاح دائم است و نه موقت.
همچنین یکی از تفاوت‌های مهم میان نکاح موقت و دائم رابطه توارث یا ارث بردن است. در عقد موقت یا متعه زن و مرد از هم ارث نمی برند. این امر حقوقی سبب شده است ازدواج موقت بلند مدت در قالب مواردی مثل صیغه ۹۹ ساله بین زوجین جاری شود. همچنین زمانی که زوجین در عقد دائم بخواهند از هم جدا شوند باید تشریفات مربوط به طلاق را طی کنند ولی در عقد موقت امکان طلاق زن و مرد وجود ندارد و خاتمه عقد به واسطه بذل مدت در عقد موقت و یا اتمام مدت صیغه است.
فرزند حاصل از این ازدواج موقت یک فرزند مشروع و قانونی است و از تمام حقوق قانونی برخوردار است این دو نکاح در مدت عده است. در ماده ۱۱۵۱ ق.م. مدت عده طلاق و عده فسخ نکاح سه طُهر است مگر در زنانی که عادت زنانگی ندارند که مدت عده سه ماه است. در ماده قانونی مذکور عده فسخ نکاح و بذل مدت و یا انقضاء مدت دو طُهر مقرر شده، جز در مورد زنانی که با اقتضای عادت زنانگی نمیبینند که مدت عده ۴۵ روز است. طُهر در لغت به معنای پاکی است. در اصطلاح فقهی که مبنای وضع قوانین حقوقی در کشور ما است به روزهای پاکی زن از عادت ماهانه و نفاس (خونى که زن در وقت زایمان یا بعد از آن تا ده روز مى‌بیند) «ایام طُهر» گفته می‌شود.
مدت عقد موقت را می‌توان تمدید کرد همچنین مرد می‌تواند از ادامه آن صرف نظر کرده و به اصطلاح مدت باقیمانده را بذل کند و وضعیت را به پایان برساند یا طرفین پس از پایان مدت آن را به ازدواج دائم تعطیل کنند.
چند ماده قانونی مهم در مورد عقد نکاح در قانون ایران
عقد نکاح دائم و موقت دختر باکره
یکی از مهم‌ترین مواد قانونی در حوزه نکاح ماده ۱۰۴۳ قانون مدنی است که در مورد نکاح دختر باکره است. نکاح دختر باکره حتی اگر بالغ باشد موقوف به اجازه پدر یا جد پدری است و هر گاه پدر یا جد پدری بدون علت موجه اجازه ندهد این حق از او ساقط می‌شود اجازه او ساقط و دختر می تواند با معرفی کامل مرد و شرایط ازدواج مانند مهریه پس از اخذ اجازه از دادگاه مدنی خاص به دفتر ازدواج مراجعه و نسبت به ثبت ازدواج اقدام نماید.
در تکمیل ماده قانونی قبلی و برای اینکه موارد استثنا بلا تکلیف نمانند در ماده ۱۰۴۴ قانون مدنی آمده است در صورتی که پدر یا جد پدری در محل حاضر نباشند و استیذان (اجازه گرفتن) از آنها نیز غیر ممکن بوده و دختر احتیاج به ازدواج داشته باشد، می‌تواند اقدام به ازدواج نماید. ثبت این ازدواج در دفترخانه منوط به احراز موارد فوق در دادگاه مدنی خاص می باشد.
ثبت نکاح موقت
در ماده ۲۱ قانون حمایت از خانواده ثبت نکاح موقت بعد از بحث‌های فراوان در مجلس مقرر شد ثبت نکاح موقت در موارد زیر الزامی شود.
- باردار شدن زن
- توافق طرفین
- شرط ضمن عقد
بنابراین ثبت نکاح موقت برای زن و مرد الزامی نیست و فقط در صورتی که یکی از شروط برشمرده شده محقق شود الزامی و اجباری است.
برای مشاوره با وکیل امور خانواده در مورد عقد نکاح در قانون ایران و دریافت پاسخ اختصاصی پرسش خود تماس بگیرید. به یاد داشته باشید که مسائل حقوقی به ظاهر مشابه راهکار حقوقی مشابه ندارند و باید متناسب با مسئله خود مشاوره حقوقی دریافت کنید.
