انواع مالیات مستقیم در ایران در قانون مصوب ۱۳۶۶ و اصلاحات بعدی آن آمده است. اما مالیاتهای غیرمستقیم قانون واحد و معینی تحت همین عنوان ندارد بلکه عمدتاً تابع قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب ١٣٨٧ است. در این مقاله به بررسی انواع مالیاتهای مستقیم می‌پردازیم.
انواع مالیات مستقیم و اشخاص مشمول آن در ایران
قانون مالیاتهای مستقیم مصوب ۱۳۶۶ که ملهم از قانون قبلی مالیاتهای مستقیم مصوب ۱۳۴۵ است انواع مالیاتهای مستقیم را به دو دسته کلی شامل مالیات بر دارایی و مالیات بر درآمد تقسیم کرده است.
در این قانون ابتدا مالیات بر دارایی شامل پنج نوع مالیات تحت عناوین: «مالیات سالانه املاک»، «مالیات مستغلات مسکونی»، «مالیات بر اراضی بایر»، «مالیات بر ارث»، «مالیات حق تمبر» بود که در اصلاحات سال ١٣٨٠ سه نوع مالیات موضوع اول تا سوم باب مالیات بر دارایی حذف شد و تنها مالیات بر ارث و مالیات حق تمبر باقی ماند تا اینکه با تصویب قانون سازماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن مصوب سال ۱۳۸۷ مالیات بر اراضی بایر با کاربری مسکونی مجدداً احیا و برقرار شد. مالیات بر درآمد نیز در قانون مذکور مشتمل موارد ذیل و در هر فصول جداگانه تحت عناوین ذیل مقرر شده بود که در اصلاحات بعدی مورد آخر از این فهرست حذف گردید.
- مالیات بر درآمد املاک
- مالیات بر درآمد کشاورزی
- مالیات بر درآمد حقوق
- مالیات بر درآمد مشاغل
- مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی
- مالیات بر جمع درآمدهای ناشی از منابع مختلف
الف- انواع مالیات – مالیات بر دارایی
برابر آخرین اصلاحات قانون مالیاتهای مستقیم ایران و با توجه به قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن انواع مالیات بر دارایی عبارتند از:
- مالیات بر ارث
- مالیات بر اراضی بایر مسکونی
- مالیات حق تمبر
ب- مالیات بر درآمد
قوانین مربوط به مالیات و انواع مالیات بر درآمد در ایران از سابقه دیرینه‌ای برخوردارند؛ به نحوی که قانون مالیات بر شرکت‌ها و تجارت در سال ۱۳۰۹، قانون مالیات برعایدات در سال ۱۳۱۲ و قانون مالیات املاک مزروعی و مالیات بر درآمد در سال ۱۳۲۸ به تصویب رسیده بود. بخش عمده ای از قانون مالیاتهای مستقیم مصوب ۱۳۶۶ مثل قانون قبلی آن مصوب ۱۳۴۵ به مالیات بر درآمد اختصاص یافته و قوانین قبلی را نسخ کرده است. مالیات بر درآمد در حال حاضر در ایران و سایر کشورها اساسی‌ترین و مهم‌ترین نوع مالیات مستقیم محسوب شود و در مجموع رقم عمده درآمدهای مالیاتی ایران را تشکیل می‌دهد این نوع مالیات نیز مانند مالیات بر دارایی به دو صورت شامل مالیات بر مجموع درآمد و مالیات بر انواع درآمد قابل اعمال است که در قوانین مالیاتی فوق به هر دو صورت وجود داشت. اما در اصلاحات سال ۱۳۸۰ قانون مالیاتهای مستقیم مالیات بر جمع درآمدهای ناشی از منابع مختلف که در واقع مالیات بر مجموع درآمد محسوب می‌شد حذف گردید و اکنون مالیات بر درآمد شامل انواع درآمد به شرح ذیل است:
مالیات بر درآمد املاک
طبق ماده ۵۲ قانون مالیات مستقیم درآمد شخص حقیقی یا حقوقی ناشی از واگذاری حقوق خود نسبت به املاک واقع در ایران پس از کسر معافیت‌های مقرر در این قانون مشمول مالیات بر درآمد املاک می‌باشد.
مالیات بر درامد کشاورزی
بنابر ماده۸۱ ق.م.م درآمد حاصل از کلیه فعالیت‌های کشاورزی، دامپروری، دامداری، پرورش ماهی و زنبور عسل و پرورش طیور، صیادی و ماهیگیری، نوغان داری، احیای مراتع و جنگلها، باغات اشجار از هر قبیل و نخیلات از پرداخت مالیات معاف می‌باشد.
مالیات بر درآمد حقوق
درآمد حقوق طبق ماده ۸۲ قانون مالیاتهای مستقیم درآمدی است که شخص حقیقی در خدمت شخص دیگر (اعم از حقیقی و حقوقی) در قبال تسلیم نیروی کار خود بابت اشتغال در ایران حسب مدت انجام یافته به طور نقد یا غیر نقد تحصیل می‌کند. به عبارتی می‌توان گفت که منظور از درآمد حقوق همان حقوق و مزایای مادی کارمندان دولت و موسسات عمومی و کارگران و کارکنان بخش خصوصی است.
مالیات بر درآمد مشاغل
مالیات بر درآمد مشاغل از انواع مالیات است. طبق ماده ۹۳ قانون مالیات های مستقیم درآمد مشاغل پردرآمد است که شخص حقیقی از طریق اشتغال به مشاغل یا به عناوین دیگر غیر از موارد مذکور در سایر فصل‌های این قانون در ایران تحصیل می‌کند. این درآمد پس از کسر معافیت های مقرر در این قانون مشمول مالیات بر درآمد مشاغل می‌باشد.
انواع مالیات – مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی
طبق ماده ۱۰۶ اصلاحی قانون مالیاتهای مستقیم مصوب سال ۱۳۹۴ درآمد مشمول مالیات در مورد اشخاص حقوقی بر اساس میزان سوددهی فعالیت و مقررات مواد ۹۴، ۹۵ و ۹۷ قانون و تبصره آن تعیین می‌شود. در این راستا ماده ۱۱۰ قانون مالیات های مستقیم اشخاص حقوقی را مکلف کرده است که اظهارنامه و ترازنامه و حساب سود و زیان متکی به دفاتر و اسناد و مدارک خود را حداکثر تا چهار ماه پس از سال مالی آصیف همراه با فهرست هویت شرکت‌ها و سهامداران اداره امور مالیاتی که محل فعالیت اصلی شخص حقوقی در آن واقع شده تصمیم و مالیات متعلقه را پرداخت نماید.
مالیات بر درآمد اتفاقی
نوع دیگری از انواع مالیات به موجب ماده ۱۱۹ قانون مالیات های مستقیم درآمد اتفاقی عبارت است از درآمد نقدی یا غیرنقدی که شخص حقیقی یا حقوقی به صورت بلاعوض و یا از طریق معاملات محاباتی و یا به عنوان جایزه یا هر عنوان دیگر از این قبیل تحصیل می‌نماید و مشمول مالیات بر درآمد اتفاقی به نرخ مقرر در ماده ۱۳۱ قانون خواهد بود.
در عقد بیع معمولا طرفین می‌کوشند تا آنجا که ممکن است تعادل ارزش عوضین حفظ شود. هرگاه میان ارزش عوضین تفاوتی فاحش و عدم تعادل غیرقابل مسامحه وجود داشته باشد و طرف متضرر به هنگام عقد از ارزش مورد معامله آگاه نباشد به استناد خیار غبن حق برهم زدن معامله را خواهد داشت اما اگر به لحاظ امور عاطفی و مانند آن، از روی علم و عمد، تعادل ارزش عوضین مورد توجه قرار نگیرد و ارزش مبیع و ثمن بیش از حد متفاوت باشد، این عدم تعادل را «محابات» می‌نامند و به چنین بیعی، بیع محاباتی می‌گویند.
اگر سوال حقوقی دارید یا مشاوره حقوقی می‌خواهید با ۱۴۵۷ (بدون نیاز به شماره‌گیری کد از اقصی نقاط کشور) تماس بگیرید.
